Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

conferre se

  • 1 conferre

    1) сносить: pecuniam (1. 137 § 4 D. 46, 1); соединять: tres ciausulae in unum collatae (1. 6 D. 46, 7); собирать, leges in unum conf. (1. 2 § 36 D. 1, 2) 2) вносить, складываться: in commune conf. (1. 2 § 2 D. 14, 2);

    in junus conf. (1. 16. 23. 27 pr. 1. 30 D. 11, 7); (1. 7 § 8 D. 41, 1. 1. 5 pr. D. 50, 15);

    societatem, uno pecuniam conferente, alio operam, posse contrahi (1. 1, C. 4, 37); особ. внести в общую массу наследства для общего раздела (см. collatio s. 3); (1 pr. D. 37, 6. 1. 3 § 3 eod).

    3) увозить, девать: arcam in aedes (1. 19 § 5 D. 19, 2); (1. 239 § 2 D. 50, 16);

    se conferre, обратиться, удалиться (1. 5 § 1 D. 50, 1).

    4) установить, назначить, прибавить, conf. conditionem in praeteritum, praesens, futurum (1. 16 D. 28, 3 1. 10 § 1 D. 28, 7), in personam alicujus (1. 8 D. 29, 4); (1 37 § 8 D. 38, 1. 1. 71 pr. D. 28, 5), donationem in matrimonii tempus (1. 12 pr. D. 23, 3), libertatem in longum tempus (1. 4 § 1 D. 40, 7);

    conf. in arbitrium alicujus, предоставить на чье-либо усмотрение (1. 7 pr. D. 18, 1. 1. 11 § 13 D. 43, 24. 1. 22 § 1 D. 50, 17); (I. 23 § 2 D. 28, 5);

    conditio in evetum collata (1. 78 § 1 D. 35, 1);

    stipulatio in diem collata (1. 10 § 1 D. 2, 11. 1. 8 D. 41, 1).

    5) передать, перенести, препоручить, beneficium conf. in mulierem (1. 50 D. 23, 2); (1. 68 D. 31); (1. 87 § 4 eod. 1. 40 D. 24, 1);

    imperium, potestatem conf. in aliquem (1. 1 pr. D. 1, 4. 1. 1 § 3 D. 49, 4).

    6) сравнивать: conf. accepta et data (1. 56 pr. D. 50, 16);

    quantitatem conf. cum pretio (1. 20 pr. D. 40, 2).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > conferre

  • 2 Сносить

    - conferre; deferre; congerere; comportare; deportare; affligere (monumentum, statuam); diruere (urbem; muros; diruta Pergama); capere (magnitudinem fortunae; dolorem ex aliqua re); (терпеть) - ferre; pati;

    • сносить дом - aedificium destruere;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Сносить

  • 3 Сопоставлять

    - conferre; comparare; componere;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Сопоставлять

  • 4 confero

    confĕro, conferre, contŭli, conlātum (collātum) - tr. - [st2]1 [-] apporter ensemble, amasser, réunir, assembler dans un même lieu, rassembler; porter, transporter. [st2]2 [-] rassembler (pour combattre), engager (un combat). [st2]3 [-] apporter (un tribut, de l'argent), payer. [st2]4 [-] fournir, donner. [st2]5 [-] être utile à, servir à. (intr.). [st2]6 [-] appliquer, employer à, consacrer (le temps) à. [st2]7 [-] attribuer, conférer (une charge). [st2]8 [-] comparer, mettre en parallèle. [st2]9 [-] conférer, discuter, échanger (des propos). [st2]10 [-] remettre, ajourner, renvoyer à, différer. [st2]11 [-] imputer à, rejeter sur, faire retomber sur, faire porter sur. [st2]12 [-] changer, transformer, métamorphoser.    - conferre frumentum: rassembler du blé.    - conferre vires in unum, Liv. 33, 19, 7: réunir les forces.    - conferre copias: concentrer des troupes.    - se conferre Romam: se retirer à Rome, se réfugier à Rome.    - conferre iter versus Brundidium: se diriger vers Brundisium.    - se conferre in fugam: s'enfuir.    - arma (gradum, manum, pedem, signa) conferre: en venir aux mains, engager le combat.    - collatis signis: en bataille rangée.    - tributum conferre in aliquam rem: payer une taxe pour qqch.    - sextantes in capita conferre, Liv. 2, 33, 11: verser un sixième d'as par personne.    - conferre (+ ad et acc. ou dat.) = prodesse: [apporter qqch d'utile ] = être utile à, être profitable à.    - multum veteres etiam Latini conferunt, Quint, 1, 8, 8: même les anciens Latins sont d'un grand profit.    - omne reliquium tempus conferre ad...: consacrer tout le reste de son temps à...    - conferre tempus ad comparationem belli: employer son temps à préparer la guerre.    - ad historiam se conferre: se consacrer à l’histoire.    - conferre officia in aliquem: obliger qqn.    - in pauca conferre: dire en peu de mots, résumer, abréger.    - conferre cum aliquo sermones: s'entretenir avec qqn.    - conferre aliquem alicui (cum aliquo) aliqua re: comparer qqn à qqn sous le rapport de qqch.    - conferre in diem: renvoyer à une date.    - ad arbitrium alicujus aliquid conferre: soumettre qqch au jugement de qqn.    - in aliquem culpam conferre: imputer la faute à qqn, rejeter la faute sur qqn.    - aliquem in saxum conferre, Ov. M. 4, 278: métamorphoser qqn en rocher.
    * * *
    confĕro, conferre, contŭli, conlātum (collātum) - tr. - [st2]1 [-] apporter ensemble, amasser, réunir, assembler dans un même lieu, rassembler; porter, transporter. [st2]2 [-] rassembler (pour combattre), engager (un combat). [st2]3 [-] apporter (un tribut, de l'argent), payer. [st2]4 [-] fournir, donner. [st2]5 [-] être utile à, servir à. (intr.). [st2]6 [-] appliquer, employer à, consacrer (le temps) à. [st2]7 [-] attribuer, conférer (une charge). [st2]8 [-] comparer, mettre en parallèle. [st2]9 [-] conférer, discuter, échanger (des propos). [st2]10 [-] remettre, ajourner, renvoyer à, différer. [st2]11 [-] imputer à, rejeter sur, faire retomber sur, faire porter sur. [st2]12 [-] changer, transformer, métamorphoser.    - conferre frumentum: rassembler du blé.    - conferre vires in unum, Liv. 33, 19, 7: réunir les forces.    - conferre copias: concentrer des troupes.    - se conferre Romam: se retirer à Rome, se réfugier à Rome.    - conferre iter versus Brundidium: se diriger vers Brundisium.    - se conferre in fugam: s'enfuir.    - arma (gradum, manum, pedem, signa) conferre: en venir aux mains, engager le combat.    - collatis signis: en bataille rangée.    - tributum conferre in aliquam rem: payer une taxe pour qqch.    - sextantes in capita conferre, Liv. 2, 33, 11: verser un sixième d'as par personne.    - conferre (+ ad et acc. ou dat.) = prodesse: [apporter qqch d'utile ] = être utile à, être profitable à.    - multum veteres etiam Latini conferunt, Quint, 1, 8, 8: même les anciens Latins sont d'un grand profit.    - omne reliquium tempus conferre ad...: consacrer tout le reste de son temps à...    - conferre tempus ad comparationem belli: employer son temps à préparer la guerre.    - ad historiam se conferre: se consacrer à l’histoire.    - conferre officia in aliquem: obliger qqn.    - in pauca conferre: dire en peu de mots, résumer, abréger.    - conferre cum aliquo sermones: s'entretenir avec qqn.    - conferre aliquem alicui (cum aliquo) aliqua re: comparer qqn à qqn sous le rapport de qqch.    - conferre in diem: renvoyer à une date.    - ad arbitrium alicujus aliquid conferre: soumettre qqch au jugement de qqn.    - in aliquem culpam conferre: imputer la faute à qqn, rejeter la faute sur qqn.    - aliquem in saxum conferre, Ov. M. 4, 278: métamorphoser qqn en rocher.
    * * *
        Confero, pen. corr. confers, contuli, pen. corr. collatum, pen. prod. conferre. Columel. Porter plusieurs choses en un lieu.
    \
        Conferre. Plaut. Bailler, Donner, Conferer.
    \
        Conferre. Plin. iunior. Contribuer.
    \
        AEs conferre. Ouid. Contribuer.
    \
        Dicam neminem vnquam tam impudentem fuisse, qui a diis immortalibus tot et tantas res tacitus auderet optare, quot et quantas dii immortales ad Cn. Pompeium contulerunt. Cic. Luy ont donné, ou Ont assemblé en luy.
    \
        Conferre, Colloqui. Plaut. Deviser, Conferer ensemble, Parlementer.
    \
        Conferre studia ad arbitrium alterius. Cic. Employer ses estudes, son scavoir és lettres à la volunté d'autruy.
    \
        Ad alios hanc sinistram diligentiam conferant. Plin. iunior. Qu'ils donnent et attribuent, ou portent et facent present de ceste fascheuse et trop curieuse diligence à d'autres, car je n'en veulx point, et ne veulx estre tel.
    \
        Conferre, pro Mutare. Ouid. Muer.
    \
        Amorem conferre alicui. Propert. Donner son amour à aucun, L'aimer.
    \
        Ita tuum conferto amorem semper si sapis, Ne id, etc. Plaut. Mets, ou jecte ton amour en tel lieu, etc.
    \
        Animum alio. Terent. Oster son amour d'aucun, et en aimer un autre.
    \
        Animum ad fodiendos puteos. Hirtius. Appliquer son esprit, Mettre son entente, S'addonner.
    \
        Benignitatem in aliquem. Cic. Luy faire beaucoup de plaisirs, Luy aulmosner de ses biens.
    \
        Capita. Liu. S'assembler ensemble pour consulter de quelque affaire, Quand deux ou plusieurs apportent leurs testes l'une aupres de l'autre pour parler de choses secrettes.
    \
        Castra castris. Caesar. Camper l'un devant l'autre, et vis à vis.
    \
        Causam in aliquam. Cic. Rejecter sur luy la faulte faicte, Mettre sur luy le blasme, Attribuer, S'excuser sur luy.
    \
        Certamina belli inter se. Virgil. Batailler.
    \
        Ore suo cibos conferre. Quintil. Comme font les oiseaulx qui baillent la besquee à leurs petits.
    \
        Consilia. Terent. Consulter ensemble.
    \
        Omne consilium, studium, officium, operam, laborem, diligentiam, ad amplitudinem alicuius conferre. Cic. Employer.
    \
        Consilium viuendi omne ad naturam suam. Cic. Rapporter sa facon et institution de vivre à son naturel, et suyvre sa nature.
    \
        Consolationes in rem aliquam. Cic. Assembler.
    \
        Consulatum in eundem annum. Plin. iunior. Rapporter et remettre en mesme annee.
    \
        Copiam verborum conferre. Quintil. Bailler.
    \
        Ne post conferas culpam in me. Terent. Ne t'en prens point apres à moy, Ne m'en charge point apres.
    \
        Curas suas, et quicquid nobis est a Deo datum, in Remp. conferre. Cic. Employer et appliquer toute sa cure et son soing au prouffit de la Republique.
    \
        In medium singulos denarios in singulos talos conferre. Sueton. Bailler, Coucher, Mettre sur le jeu.
    \
        Diligentiam in valetudinem alicuius conferre. Cic. Estre soigneux de sa santé, Mettre peine à le remettre en santé.
    \
        Disputationem conferre in aliquos. Cic. Leur donner et appliquer la disputation et propos, Les faire parler.
    \
        Dona conferre alicui. Plaut. Bailler ou apporter de tous costez.
    \
        Exempla aliorum conferre. Plaut. Mettre deux choses l'une contre l'autre, pour veoir qui est la plus belle, ou plus laide, pour en faire comparaison, Paragonner.
    \
        Si conferendum exemplum est, non, etc. Terent. S'il est besoing d'user d'exemple.
    \
        Faciem et mores conferre duarum. Ouid. Faire comparaison de l'une à l'autre.
    \
        Fructum alio conferre. Terent. Porter ailleurs.
    \
        Gradum. Plaut. Marcher aussi fort qu'un autre, Aller quand et quand luy.
    \
        Gradum conferre cum hoste. Liu. Assaillir, Mettre pied contre pied, Aller droict à luy, Marcher à l'encontre.
    \
        In carmen rem aliquam. Columel. Mettre en vers.
    \
        In commune. Cic. Apporter au prouffit de la communauté, Mettre en commun.
    \
        In educationem aliquid conferre. Quintil. Employer.
    \
        Nunc verba in pauca conferam, quid te velim. Plaut. Je te diray en brief ce que je te veulx dire.
    \
        In pauca. Cic. Conclure, Faire fin.
    \
        In quaestum vocem conferre. Cic. Employer sa parolle à gaigner argent.
    \
        In tempus ambulationis conferre cogitationes. Cic. Remettre toutes ses pensees au temps qu'on se pourmenera, N'y penser sinon alors.
    \
        Inter se. Cic. Conferer ensemble.
    \
        Coram inter nos conferemus. Cic. Nous parlerons et deviserons ensemble.
    \
        Ingenium ad rem aliquam. Cic. Employer ou appliquer son esprit.
    \
        Iter Brundusium versus contuli. Cic. Je prins et addonnay mon chemin vers, etc. Vide ITER.
    \
        Lites conferre. Horat. Noiser avec aucun.
    \
        Maledicta in aliquem. Cic. Dire beaucoup d'oultrages à aucun.
    \
        Manum, vel manus. Cic. S'entrebatre.
    \
        Munera conferre. Propert. Faire dons, Donner.
    \
        Officia in aliquem. Cic. Luy faire plaisir et service.
    \
        Omnem operam ad philosophiam conferre. Cic. Employer toute sa peine à la philosophie.
    \
        Orationem ad rem aliquam. Plaut. Tourner son propos à parler de quelque autre chose.
    \
        Permulta in aliquem, quae ab eo nunquam dicta sunt, conferre. Cic. Luy attribuer.
    \
        Pecuniam in opus. Plin. iunior. Bailler ou employer argent pour faire quelque chose.
    \
        Nisi forte eam pecuniam in Reipub. magnum aliquod tempus contulerit. Cic. S'il ne l'a reservé pour, etc.
    \
        Pedem. Plaut. S'approcher.
    \
        Collato pede praeliari. Liu. Combatre main à main.
    \
        Conferre pedem. Cic. Venir au poinct, Joindre.
    \
        Conferre pedem dicuntur Oratores. Quintil. Quand ils viennent cottir et respondre aux argumens de la partie.
    \
        Pestem hominibus haec conferunt. Columel. Engendrent la peste, ou apportent.
    \
        Rationem belli aliquo. Caesar. Employer toute la force de la guerre en quelque place.
    \
        Rationes conferre. Cic. Compter ensemble et venir à compte.
    \
        Rem in pauca. Plaut. Abbreger, Despescher.
    \
        Conferre se. Plin. iunior. S'assembler, et s'amasser.
    \
        Seria conferre cum aliquo. Ouid. Conferer et deviser de choses d'importance.
    \
        Seditionem in tranquillum. Plaut. Appaiser une noise.
    \
        Sermonem. Plaut. Parler ensemble.
    \
        Conferunt sermones inter se. Plaut. Ils parlent et devisent ensemble.
    \
        Signa. Liu. Combatre et venir les uns contre les autres à enseignes desployees.
    \
        Stipendium studio alterius. Colum. Aider les estudes d'aucun d'une somme d'argent.
    \
        Studia sua omnia in aliquem. Cic. Luy faire tous plaisirs et services, S'employer du tout à luy faire plaisir.
    \
        Studium in rem aliquem. Cic. Employer.
    \
        Suspicionem in aliquem. Cic. Souspeconner aucun.
    \
        Tempus ad vel in rem aliquam. Plin. iunior. Cic. Employer et addonner son temps à faire quelque chose.
    \
        Ex censu quotannis tributa conferre. Cic. Payer le tribut, le fort portant le foible selon leurs richesses.
    \
        Verba ad rem conferre. Terent. Mettre en effect ce qu'on dict, Faire ce qu'on dict.
    \
        Conferri solet a te in me verbum illud. Cic. Tu as accoustumé de dire, et user d'un tel mot à l'encontre de moy.
    \
        Vires in vnum. Liu. Assembler ensemble.
    \
        Vitam inter se vtriusque conferre. Cic. Comparer l'une à l'autre.
    \
        Vitia sua in senectutem. Cic. Attribuer ses vices à vieillesse, et dire qu'elle en est cause.
    \
        Voluntatem conferre in aliquem. Cic. Mettre son affection à aucun.
    \
        Conferre nouissima primis. Cic. Assembler les derniers aux premiers, Conferer et rapporter, etc.
    \
        Conferre se totum ad amicitiam alicuius. Cic. S'addonner du tout à aimer aucun.
    \
        Ad aliquem se conferre. Cic. Se retirer vers aucun, Le suyvre et hanter.
    \
        Ad authoritatem alicuius. Cic. Suyvre l'authorité d'aucun.
    \
        Ad curam aliquam se conferre. Cic. Prendre le soing de quelque chose.
    \
        Ad rempub. Cic. S'addonner au gouvernement et maniement de la republique.
    \
        Ad studia. Sueton. S'addonner aux lettres.
    \
        Conferre se ad vmbram arboris. Ouidius. Se mettre à l'ombre d'un arbre.
    \
        In fidem et clientelam alterius. Cic. Se donner à quelqu'un, Se mettre en sa sauvegarde et tutelle.
    \
        In societatem aliquorum. Cic. S'associer, S'accompaigner, Se faire compaignon.
    \
        Ad hostes. Cic. Se rendre aux ennemis.
    \
        In pedes se conferre. Plaut. Gaigner au pied, S'enfuir.
    \
        Conferre, Comparare. Dicimus autem, Confero te isti, et cum isto. Cic. Comparer, Paragonner, Confronter.
    \
        Hominibus magnis se conferre. Ouid. Se comparer à grans personnages.
    \
        Conferre descriptionem cum tabulis. Cic. Collationner le double ou la copie avec l'original.
    \
        Conferre, Differer. Cic. Omnia in Martium mensem sunt collata. Rejectez, Differez jusques au mois de Mars.
    \
        Conferre timorem suum, aut rem aliam in aliquid. Caesar. Dire qu'elle est cause de nostre paour, Attribuer.
    \
        Romam se contulit. Cic. Il est allé à Romme.
    \
        Retro se conferre. Claud. Reculer, Retourner.
    \
        Confert, in tertiis personis, pro Conducit, vel prodest, et vtile est. Columel. Prouffite, Sert, Aide, Est utile.

    Dictionarium latinogallicum > confero

  • 5 confero

    confĕro, contŭli, collātum (conl-), conferre, v. a.
    I.
    To bring, bear, or carry together, to collect, gather (freq. and class.).
    A.
    In gen.:

    ligna circa casam,

    Nep. Alcib. 10, 4:

    arma,

    Vell. 2, 114, 4:

    cibos ore suo (aves),

    Quint. 2, 6, 7:

    undique collatis membris,

    Hor. A. P. 3 al.:

    sarcinas in unum locum,

    Caes. B. G. 1, 24; cf. id. ib. 2, 25:

    collatis militaribus signis,

    id. ib. 7, 2:

    ut premerer sacrā Lauroque collatāque myrto,

    Hor. C. 3, 4, 19:

    quo (sc. in proximum horreum) omne rusticum instrumentum,

    Col. 1, 6, 7:

    illuc (sc. in castella) parentes et conjuges,

    Tac. A. 4, 46 fin.:

    dentes in corpore (canes),

    Ov. M. 3, 236:

    materiam omnem, antequam dicere ordiamur,

    Quint. 3, 9, 8:

    summas (scriptorum) in commentarium et capita,

    id. 10, 7, 32:

    plura opera in unam tabulam,

    id. 8, 5, 26:

    quae in proximos quinque libros conlata sunt,

    id. 8, prooem. 1: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Just. pr. 1; cf. Suet. Caes. 44; cf. I. B. 5. infra.; Quint. 4, 1, 23:

    rogus inimicis collatus manibus,

    Petr. 115 fin.
    B.
    In partic.
    1.
    To collect money, treasures, etc., for any object, to bring offerings, contribute:

    dona mihi,

    Plaut. Men. 1, 2, 20:

    contulit aes populus,

    Ov. F. 4, 351;

    so freq. on monuments: AERE CONLATO,

    Inscr. Orell. 3648; 74; Suet. Aug. 59:

    EX AERE CONLATO,

    Inscr. Orell. 3991:

    aurum argentumque in publicum,

    Liv. 28, 36, 3:

    munera ei,

    Nep. Ages. 7, 3:

    tributa quotannis ex censu,

    Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131:

    conferre eo minus tributi,

    Liv. 5, 20, 5:

    in commune,

    Cic. Verr. 2, 2, 59, § 145; id. Quint. 3, 12:

    quadringena talenta quotannis Delum,

    Nep. Arist. 3, 1:

    (pecunia) ad ejus honores conlata,

    Cic. Fl. 25, 59:

    ad honorem tuum pecunias maximas contulisse,

    id. Verr. 2, 2, 65, § 157:

    sextantes in capita,

    Liv. 2, 33, 11:

    pecunias,

    Suet. Caes. 19; id. Aug. 57; 30; Just. 3, 6:

    vinum alius, alius mel,

    Dig. 41, 1, 7; 47, 7, 3 pr.:

    sua bona in medium,

    ib. 37, 6, 1 pr.:

    magnam partem patrimonii alicui rei,

    ib. 50, 4, 5:

    cum et Socrati collatum sit ad victum,

    Quint. 12, 7, 9.— Absol.:

    nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo,

    Plaut. Most. 5, 2, 39.—Hence,
    b.
    Trop., like the Gr. sumpherô (v. Lidd. and Scott in h. v. 5.), to be useful, profitable, to profit, serve, be of use to ( = prosum; cf. also conduco, II.; post-Aug., and only in the third person; most freq. in Quint.); constr. with ad, in, the dat., inf., or absol.
    (α).
    With ad:

    naturane plus ad eloquentiam conferat an doctrina,

    Quint. 2, 19, 1; so id. 1, 8, 7; 2, 5, 1; 3, 6, 7 al.; Cels. 6, 6, 1; Col. 12, prooem. § 6; Suet. Tib. 4.—
    * (β).
    With in:

    rursus in alia plus prior (exercitatio) confert,

    Quint. 10, 7, 26.—
    (γ).
    With dat.:

    Gracchorum eloquentiae multum contulisse matrem,

    Quint. 1, 1, 6; so id. prooem. § 6; 2, 9, 2; 3, 7, 12 al.; Plin. 20, 6, 23, § 54; 20, 23, 98, § 261; 29, 1, 6, § 13; Suet. Vesp. 6.—
    (δ).
    With subj. inf.:

    incipiente incremento confert alterna folia circum obruere,

    Plin. 19, 5, 26, § 83.—
    (ε).
    Absol.:

    multum veteres etiam Latini conferunt, imprimis copiam verborum,

    Quint. 1, 8, 8; 2, 5, 16; 4, 2, 123 al.; cf. Sillig ad Plin. 35, 10, 36, § 67.—
    2.
    To bring into connection, to unite, join, connect:

    membris collatis, of an embrace,

    Lucr. 4, 1101; cf.

    ora,

    App. M. 5, p. 161, 17:

    fontes e quibus collatae aquae flumen emittunt,

    Curt. 7, 11, 3: capita, to lay heads together (in conferring, deliberating, etc.), Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; Liv. 2, 45, 7: pedem, to go or come with one, Plaut. Merc. 5, 2, 41; so,

    gradum ( = congredi),

    id. Men. 3, 3, 30; id. Ps. 2, 4, 17; Verg. A. 6, 488.—Of chemical union:

    dissimiles et dispares res in unam potestatem,

    Vitr. 2, 6, 4.—
    b.
    Trop.:

    collatis viribus,

    Plin. Ep. 8, 14, 17; cf.:

    conferre vires in unum,

    Liv. 33, 19, 7:

    collata omnium vota in unius salutem,

    Plin. Pan. 23, 5:

    e singulis frustis collata oratio,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 2, 9, 3:

    velut studia inter nos conferebamus,

    id. 4, prooem. § 1.— So esp. of conferences, consultations, etc., to consult together, confer, consider or talk over together:

    si quid res feret, coram inter nos conferemus,

    Cic. Att. 1, 20, 1:

    sollicitudines nostras inter nos,

    id. Fam. 6, 21, 2:

    rationes,

    id. Att 5, 21, 12: familiares sermones cum aliquo, to unite in familiar conversation with, id. Off. 2, 11, 39:

    cum hoc in viā sermonem contulit,

    id. Inv. 2, 4, 14; cf.:

    cum aliquo aut sermones aut consilia,

    id. Phil. 2, 15, 38:

    consilia ad adulescentes,

    Ter. Heaut. 3, 1, 64; cf.:

    consilia dispersim antea habita,

    Suet. Caes. 80:

    injurias,

    to deliberate together concerning, Tac. Agr. 15; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 2.— Absol.:

    omnes sapientes decet conferre et fabulari,

    Plaut. Rud. 2, 3, 8.—With a rel.clause:

    fusi contulerimus inter nos... quid finis,

    Cic. Fin. 2, 2, 4:

    ibi conferentibus, quid animorum Hispanis esset,

    Liv. 27, 20, 4.—
    3.
    To bring or join together in a hostile manner, to set together (most freq. in milit. lang.):

    (Galli) cum Fontejo ferrum ac manus contulerunt,

    Cic. Font. 5, 12 (1, 2):

    signa cum Alexandrinis,

    id. Pis. 21, 49; cf.:

    collatis signis depugnare,

    Plaut. Cas. 2, 5, 44; Cic. Imp. Pomp. 23, 66:

    arma cum aliquo,

    Nep. Eum. 11, 5; 3, 6; cf.:

    arma inter se,

    Liv. 21, 1, 2:

    castra cum hoste,

    id. 26, 12, 14; cf.:

    castra castris,

    id. 23, 28, 9; 8, 23, 9; Cic. Div. 2, 55, 114; Caes. B. C. 3, 79:

    pedem cum pede,

    to fight foot to foot, Liv. 28, 2, 6; cf.:

    pede conlato,

    id. 6, 12, 10; 10, 29, 6; 26, 39, 12 al.:

    gradum cum aliquo,

    id. 7, 33, 11:

    pectora luctantia nexu pectoribus,

    Ov. M. 6, 242:

    stat conferre manum Aeneae,

    Verg. A. 12, 678:

    prima movet Cacus collatā proelia dextrā,

    Ov. F. 1, 569:

    collatis cursibus hastas conicere,

    Val. Fl. 6, 270:

    seque viro vir contulit,

    Verg. A. 10, 735.— Poet.:

    inter sese duri certamina belli,

    Verg. A. 10, 147:

    contra conferre manu certamina pugnae,

    Lucr. 4, 843:

    collato Marte,

    Ov. M. 12, 379.— Absol.:

    mecum confer, ait,

    fight with me, Ov. M. 10, 603.—
    b.
    Transf. from milit. affairs to lawsuits: pedem, to encounter, come in contact with one, to attack:

    non possum magis pedem conferre, ut aiunt, aut propius accedere?

    Cic. Planc. 19, 48:

    pedem cum singulis,

    Quint. 5, 13, 11; cf. id. 8, 6, 51; cf.:

    qui illi concedi putem utilius esse quod postulat quam signa conferri,

    Cic. Att. 7, 5, 5.— Poet.:

    lites,

    to contend, quarrel, Hor. S. 1, 5, 54.—
    4.
    To bring together for comparison, to compare; constr. with cum, inter se, ad, the dat., or acc. only.
    (α).
    With cum:

    quem cum eo (sc. Democrito) conferre possumus non modo ingenii magnitudine sed etiam animi?

    Cic. Ac. 2, 23, 73; so id. Verr. 2, 4, 52, § 115:

    ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius,

    id. ib. 2, 4, 20, § 45; id. Sull. 26, 72:

    cum maximis minima,

    id. Opt. Gen. Or. 6, 17; Quint. 5, 13, 12; 8, 4, 2 al.:

    nostras leges cum illorum Lycurgo et Dracone et Solone,

    Cic. de Or. 1, 44, 197; cf.:

    illa cum Graeciā,

    id. Tusc. 1, 1, 2; v. also d. —
    (β).
    With inter se (rare):

    vitam inter se utriusque conferte,

    Cic. Rosc. Com. 7, 20.—
    * (γ).
    With ad:

    bos ad bovem collatus,

    Varr. L. L. 9, § 28 Müll.—
    (δ).
    With dat.:

    tempora praesentia praeteritis,

    Lucr. 2, 1166:

    parva magnis,

    Cic. Or. 4, 14:

    alicui illud,

    id. Inv. 2, 50, 151:

    lanam tinctam Tyriae lacernae,

    Quint. 12, 10, 75:

    ingenia ingeniis,

    Sen. Contr. 5, 33:

    illam puellis,

    Prop. 1, 5, 7; 1, 4, 9:

    nil jucundo amico,

    Hor. S. 1, 5, 44:

    (Pausanias et Lysander) ne minimā quidem ex parte Lycurgi legibus et disciplinae conferendi sunt,

    Cic. Off. 1, 22, 76; cf. supra, a.—
    (ε).
    With acc. only:

    tesseram hospitalem,

    Plaut. Poen. 5, 2, 88:

    conferte Verrem: non ut hominem cum homine comparetis, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 54, § 121:

    exemplum,

    Plaut. Poen. 1, 2, 85; Ter. Ad. 1, 2, 14; Ov. M. 7, 696:

    nec cum quaereretur gener Tarquinio, quisquam Romanae juventutis ullā arte conferri potuit,

    Liv. 1, 39, 4; Suet. Caes. 47:

    census,

    Plin. 7, 48, 49, § 159.—Of documents:

    haec omnia summā curā et diligentiā recognita et conlata sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
    5.
    With the idea of shortening by bringing together (cf. colligo), to compress, abridge, condense, make or be brief:

    quam potero in verba conferam paucissima,

    Plaut. Men. prol. 6; cf.:

    in pauca, ut occupatus nunc sum, confer, quid velis,

    id. Ps. 1, 3, 44:

    rem in pauca,

    id. Poen. 5, 4, 68; and:

    in pauca verba,

    id. As. 1, 1, 75; id: Pers. 4, 4, 109:

    totam Academiam... ex duobus libris contuli in quattuor,

    Cic. Att. 13, 13, 1:

    ut in pauca conferam,

    id. Caecin. 6, 17:

    sua verba in duos versus,

    Ov. F. 1, 162:

    ex immensā diffusāque legum copiā optima quaeque et necessaria in paucissimos libros,

    Suet. Caes. 44.— [p. 412] *
    6.
    To join in bringing forward, to propose unitedly (as a law; cf.

    fero, II. B. 8. b.): cur enim non confertis, ne sit conubium divitibus et pauperibus,

    Liv. 4, 4, 9 Weissenb. ad loc.
    II.
    (Con intens.) To bear, carry, convey, direct a thing somewhere (in haste, for protection, etc.); and conferre se, to betake or turn one's self anywhere, to go (very freq. and class.).
    A.
    Prop.
    1.
    In gen.
    (α).
    With the designation of the goal: quo me miser conferam? Gracch. ap. Cic. de Or. 3, 56, 214:

    qui cum se suaque omnia in oppidum Bratuspantium contulissent,

    Caes. B. G. 2, 13:

    se suaque eo,

    id. ib. 3, 28:

    se suaque in naves,

    Nep. Them. 2, 7 al.:

    iter Brundisium versus,

    Cic. Att. 3, 4 med.; cf.: iter eo, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 4:

    suas rationes et copias in illam provinciam,

    id. Imp. Pomp. 7, 17: legiones in mediam aciem, Auct. B. Alex. 39;

    Auct. B. Afr. 60: quos eodem audita Cannensis clades contulerat,

    Liv. 23, 17, 8:

    parentes illuc,

    Tac. A. 4, 46:

    se Rhodum conferre,

    Cic. de Or. 3, 56, 213: se Laodiceam, Lent. ap. Cic. Fam. 12, 14, 4:

    se Colonas,

    Nep. Paus. 3, 3:

    quo se fusa acies,

    Liv. 9, 16, 1 al.:

    se ad Tissaphernem,

    Nep. Alcib. 5, 2; so,

    se ad Pharnabazum,

    id. Con. 2, 1:

    se in fugam,

    Cic. Caecin. 8, 22: sese in pedes, Enn. ap. Non. p. 518, 20; Plaut. Bacch. 3, 1, 7 (cf.:

    conicere se in pedes,

    Ter. Phorm. 1, 4, 13).—Of things:

    pituita eo se umorve confert,

    Cels. 2, 12.—
    (β).
    Absol.:

    pulcre haec confertur ratis,

    is borne away, Plaut. Bacch. 4, 6, 27.—
    2.
    Esp., in Ov. M. (cf. abeo, II.): aliquem in aliquid, to change into, transform to something:

    aliquem in saxum,

    Ov. M. 4, 278: versos vultus ( poet. circumlocution for se) in hanc, id. ib. 9, 348:

    corpus in albam volucrem,

    id. ib. 12, 145.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to bring, turn, direct something to; and conferre se, to turn, apply, devote one's self to, etc.:

    quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli,

    Cic. Lael. 1, 1:

    (Crassus) cum initio aetatis ad amicitiam se meam contulisset,

    id. Brut. 81, 281; id. Fam. 11, 29, 2:

    qui se ad senatūs auctoritatem, ad libertatem vestram contulerunt,

    id. Phil. 4, 2, 5; id. Ac. 1, 9, 34:

    se ad studium scribendi,

    id. Arch. 3, 4:

    se ad studia litterarum,

    id. ib. 7, 16; cf. Suet. Gram. 24:

    meus pater eam seditionem in tranquillum conferet (the figure taken from the sea when in commotion),

    Plaut. Am. 1, 2, 16: verba ad rem, to bring words to actions, i. e. to pass from words to deeds, Ter. Eun. 4, 6, 4; id. Hec. 3, 1, 17:

    suspitionem in Capitonem,

    Cic. Rosc. Am. 35, 100:

    ut spes votaque sua non prius ad deos quam ad principum aures conferret,

    Tac. A. 4, 39:

    lamentationes suas etiam in testamentum,

    id. ib. 15, 68.—More freq., in partic.,
    2.
    With the access. idea of application or communication, to devote or apply something to a certain purpose, to employ, direct, confer, bestow upon, give, lend, grant, to transfer to (a favorite word with Cic.).
    (α).
    With dat.:

    dona quid cessant mihi Conferre?

    Plaut. Men. 1, 2, 20:

    tibi munera,

    Prop. 2, 3, 25; Nep. Ages. 7, 3:

    victoribus praemia,

    Suet. Calig. 20:

    puellae quinquaginta milia nummūm,

    Plin. Ep. 6, 32, 2:

    fructum alio,

    Ter. Eun. 3, 1, 60; Dig. 37, 6, 1, § 24.—
    (β).
    With ad and acc.:

    hostiles exuvias ornatum ad urbis et posterum gloriam,

    Tac. A. 3, 72:

    Mithridates omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi contulit,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 9:

    omne studium atque omne ingenium ad populi Romani gloriam laudemque celebrandam,

    id. Arch. 9, 19; id. Fam. 10, 1, 3:

    omnem meam curam atque operam ad philosophiam,

    id. ib. 4, 3, 4:

    omnem tuum amorem omnemque tuam prudentiam... confer ad eam curam,

    id. Att. 7, 1, 2:

    animum ad fodiendos puteos, Auct. B. Alex. 9: ad naturae suae non vitiosae genus consilium vivendi omne,

    Cic. Off. 1, 33, 120:

    orationem omnem ad misericordiam,

    id. Lig. 1, 1.—
    (γ).
    With in:

    omnes curas cogitationesque in rem publicam,

    Cic. Off. 2, 1, 2:

    diligentiam in valetudinem tuam,

    id. Fam. 16, 4, 4:

    praedas ac manubias suas non in monumenta deorum immortalium, neque in urbis ornamenta conferre, sed, etc.,

    id. Agr. 2, 23, 60:

    in eos, quos speramus nobis profuturos, non dubitamus officia conferre,

    id. Off. 1, 15, 48; so,

    plurimum benignitatis in eum,

    id. ib. 1, 16, 50; id. Lael. 19, 70: curam restituendi Capitolii in L. Vestinum confert, i. e. assigns to, charges with, Tac. H. 4, 53:

    in unius salutem collata omnium vota,

    Plin. Pan. 23, 5.—
    (δ).
    With erga:

    commemoratio benevolentiae ejus, quam erga me a pueritiā contulisses,

    Cic. Fam. 10, 5, 1.—
    3.
    With aliquid ad or in aliquem or aliquid, to refer or ascribe something to a person or thing as its possessor, author (in a good, and freq. in a bad sense), to attribute, impute, assign, ascribe to one, to lay to the charge of:

    species istas hominum in deos,

    Cic. N. D. 1, 27, 77:

    res ad imperium deorum,

    Lucr. 6, 54:

    permulta in Plancium, quae ab eo numquam dicta sunt, conferuntur... Stomachor vero, cum aliorum non me digna in me conferuntur,

    Cic. Planc. 14, 35; id. Fam. 5, 5, 2:

    mortis illius invidiam in L. Flaccum,

    id. Fl. 17, 41:

    suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itinerum,

    Caes. B. G. 1, 40:

    sua vitia et suam culpam in senectutem,

    Cic. Sen. 5, 14:

    hanc ego de re publicā disputationem in Africani personam et Phili contuli,

    id. Att. 4, 16, 2.—So esp.:

    culpam in aliquem,

    Plaut. Am. 2, 2, 156; Ter. Eun. 2, 3, 97; Cic. Att. 9, 2, a, 1:

    causam in aliquem,

    id. ib. 12, 31, 1; Liv. 5, 11, 6; cf.:

    causam in tempus,

    Cic. de Or. 3, 61, 228.—
    4.
    To transfer to a fixed point of time, fix, assign, refer, appoint, put off, defer, postpone (cf. differo):

    Carthaginis expugnationem in hunc annum,

    Liv. 27, 7, 5: in posterum diem iter suum contulit, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3:

    omnia in mensem Martium,

    Cic. Att. 6, 1, 24:

    aliquid in ambulationis tempus,

    id. Q. Fr. 3, 3, 1:

    eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus,

    id. Off. 3, 24, 93:

    quod in longiorem diem conlaturus fuisset,

    Caes. B. G. 1, 40 fin.:

    alicujus consulatum in annum aliquem,

    Plin. Pan. 61.—Rarely of place:

    idoneum locum in agris nactus... ibi adventum expectare Pompei eoque omnem belli rationem conferre constituit,

    Caes. B. C. 3, 81 fin.
    5.
    To bring on, cause, occasion, induce:

    pestem alicui,

    Col. 1, 5, 4:

    candorem mollitiamque,

    Plin. 35, 15, 50, § 175.

    Lewis & Short latin dictionary > confero

  • 6 confero

    cōn-fero, contulī, collātum (conlātum), cōnferre, I) zusammentragen, -bringen, 1) übh. von allen Seiten herbeitragend zusammenbringen, zusammenschaffen, von allen Seiten beischaffen, aufhäufen, auf einen Punkt (Haufen) vereinigen, a) eig.: materiam, Caes.: aggerem, Auct. b. Alex.: frumentum, Caes.: arma, einliefern, Caes.: u. so militaria signa, Caes.: cibos ore suo (v. Vögeln), Quint.: membra undique, Hor.: omnia arma ex oppido, Caes. – uvas in fiscellam, Col.: sarcinas, impedimenta, signa in unum locum, Caes.: ligna circa casam, Nep.: dentes in corpore, Ov. – b) übtr., zusammenstellen, zusammenfassen, malend, plura in unam tabulam opera, Quint. – schriftlich, ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque et necessaria in paucissimos libros, Suet.: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Iustin. – im Ausdruck, rem in pauca, Plaut.: in versus sic verba sua duos, Ov. – u. (mit zu ergänzendem Objekt) conferamus igitur in pauca, Cic.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, Cic.: quam potero in verba conferam paucissima, Plaut.

    2) beisteuernd zusammenbringen, zusammenschießen, aufbringen, entrichten, beitragen, beisteuern, a) eig. (s. Arntzen Aur. Vict. de vir. ill. 19, 7), aes (v. Volke), Ov.: aes certatim (v. Volke), Val. Max.: so bes. collato aere (durch eine Beisteuer an Geld), zB. alqm funerare, Sen., statuam statuere, Suet.: u. so collatis quadrantibus alqm sepelire, Aur. Vict. – c. pecuniam, pecunias, Cic.: tributi minus, Liv.: ex censu quotannis tributa, Cic.: sextantes in capita (auf den Kopf = à Person), Liv.: quadragena talenta quotannis Delum, Nep.: pecunias ad honores alcis, Cic.: aurum ad redimendam civitatem a Gallis, Liv.: aurum argentumque in publicum (für den Staat); Liv.: pecuniam in (zu) statuas, Cic.: tributum in militare stipendium, Liv.: pecuniam pro parte in commune Siciliae, Cic.: ex nostro nonnihil in commune, Cic.: stipem Apollini, Liv.: Agrippae Menenio sextantes aeris in funus, Plin. – absol. (ohne Ang. was?), nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo, Plaut.: date stipes, indulgete, conferte, Ps. Quint. decl.: c. alci ad victum, Quint.: c. in funus, ICt. – b) übtr., pater Tiberi plurimum ad victoriam contulit, Suet. Tib. 4, 1.

    3) zu einem Ganzen vereinigend zusammenbringen, zusammenziehen, vereinigen, a) eig.: vires in unum, Liv.: collatis viribus proelium capessere, Iustin.: u. (bildl.) utrumne sententiae duae collatis viribus novissimam periment? Plin. ep.: e quibus (fontibus) collatae aquae per prona montis flumen emittunt, Curt.: dissimiles et dispares res in unam potestatem (durch chemische Bindung), Vitr. – b) übtr.: α) übh.: post hoc proelium collatum omne bellum est circa Corinthum, zog sich zusammen, Nep.: quae utraque, si in unum conferantur (zusammengezogen [addiert] werden), facile saeculi modum expleverint, Val. Max.: hunc collatis precibus adoramus, mit vereinten B., Arnob. 1, 27. – β) prägn., schaffend zusammensetzen, e singulis non membris, sed frustis collata oratio, Quint.: hominis ortus ex utroque gignentium confertur, Quint.

    4) annähernd, nahe hinbringend zusammenbringen, zusammenstecken, zusammenfügen, ganz nahe bringen, a) eig.: α) in friedlicher Absicht: capita (um heimlich zu sprechen), Cic. Verr. 3, 31. Liv. 2, 45, 7: ora, Apul.: membra (bei der Umarmung), Lucr.: gradom, sich nähern, näher herangehen, Plaut. u. Verg.: palma cum palma collata plausum facit, Sen. – β) (bes. als milit. t. t.) in feindlicher Absicht, castra propius, Liv.: castra in propinquum, castra oppido, Auct. b. Alex.: castra cum hoste, Liv.: u. castra castris (hostis), Cic., Caes. u.a. (s. Held Caes. b. c. 3, 79, 2. Fabri Liv. 23, 28, 9). – bes. c. arma, manum, gradum, pedem, signa, v. Nahgefecht, Handgemenge, v. der förmlichen Schlacht, zB. c. arma cum alqo od. inter se, handgemein werden, Caes. u. Liv.: u. so ferrum et manus cum alqo, Cic.: u. manum cum hoste, Liv., u. bl. manum, Liv. – c. gradum cum alqo, Liv.: collato gradu (Fuß an Fuß, Mann gegen Mann) certare, s. Heräus zu Tac. hist. 2, 42, 11. – c. pedem cum pede, u. bl. c. pedem, einander zu Leibe rücken, Liv. (pedem c. auch sprichw. v. streitenden Parteien vor Gericht, Cic.): u. collato pede, Fuß an Fuß, Mann gegen Mann, zB. ut non missilibus tantum, sed gladiis etiam prope collato pede gereretur res, Liv.: collato pede, quasi singuli inter se decertarent, in eodem vestigio stabant, Curt. – conferre signa, handgemein werden, Cic. (auch bildl., im Wortstreit): c. signa cum Alexandrinis, Cic.: aliquoties comminus c. signa cum Romanis, Liv.: signis collatis (in förmlicher Schlacht) superare exercitus regios, Cic.: u. so signis collatis certare, dimicare, inter se concurrere, Liv.: signis collatis cum hostium legionibus pugnare, Cato fr. – c. arto luctantia nexu pectora pectoribus, Ov.: se viro vir contulit, Mann stellte sich dem Mann (= Mann focht gegen Mann), Verg.: u. absol., mecum confer, ait, mit mir kämpfe, Ov. met. 10, 603. -prägn., collato Marte alqm leto dare, im Handgemenge, Ov.: c. certamina belli inter se, sich miteinander einlassen, Verg.: c. lites, miteinander anbinden, Hor. – b) übtr., mittelst der Rede jmdm. mitteilen, mit jmd. austauschen, wechseln, sermonem, Plaut.: sermonem cum alqo u. in via cum alqo, Cic.: sermones familiares cum alqo, Cic.: sermonem cum alqo de modo et forma sacrae arae, Val. Max.: quadam de re sermonem inter se, Val. Max. – c. omnia sua consilia, Ter.: u. consilia de Romano bello, Liv.: cum ullo aut sermones aut consilia contulit saepius? Cic. – c. iniurias, Tac.: c. haec od. sollicitudines inter se, Cic.: seria cum alqo, Ov.: hoc coram c., Cic.: tum, si quid res feret, coram conferemus, Cic. – m. folg. Relotiv- od. indir. Fragesatz, ideo sum brevior, quod, ut spero, coram brevi tempore conferre quae volumus licebit, Cic.: ibi conferentibus, quid in cuiusque provinciae regione animorom Hispanis esset, Liv. – absol. = sich besprechen, omnes sapientes decet conferre et fabulari, Plaut. rud. 338: c. cum alqo, Augustin. ep. 33, 2: u. nisi contulerimus inter nos, quid finis sit etc., wenn wir nicht untereinander besprochen haben, was usw., Cic. de fin. 2, 4: u. diligentius inter se, Vulg. 2. Mach. 11, 36.

    5) gegenüberstellend zusammenbringen, a) im Kampfe, messen, vires, Liv.: ex propinquo vires, Liv. – b) zur Beurteilung zusammenstellen, zusammenhalten, zum Vergleich herbeiziehen, vergleichen, tesseram hospitalem, Plaut.: exemplum, Komik.: utrorumque facta, Nep.: faciem moresque duarum, Ov.: rationes, die Rechnung vergleichen, Abrechnung halten, Cic. u. (bildl.) Sen.: ebenso accepta et expensa, Sen.: haec omnia summā curā et diligentiā recognita et collata sunt, kollationiert (v. Abschriften), Cic. – Gallicum cum Germanorum agro, Caes.: fortunam Metropolitum cum casu Gomphensium, Caes.: cum illius vita P. Sullae vobis notissimam, Cic.: volumina cum recitatis, Vitr.: conferte Verrem, non ut hominem cum homine comparetis, sed ut pacem cum bello, leges cum vi conferatis, Cic.: quem cum eo conferre possumus non modo ingenii magnitudine, sed etiam animi? Cic. – parva magnis, Cic.: minora maioribus, Auct. b. Alex.: se laudibus alterius, Phaedr.: vitam inter se utriusque, Cic.: bos ad bovem collatus, Varr.

    II) nach einem Punkte hintragen, 1) übh. hinbringen, hinschaffen, hinführen, hinwenden, hinkehren, etw. wohin verlegen, versetzen, setzen, stellen, flüchten, a) eig.: parentes et coniuges illuc, Tac.: nihil domum suam, Nep.: pecunias monimentaque ex fano Herculis in privatam domum, Caes. – suas rationes et copias (seine Spekulationen u. Fonds) in illam provinciam, Cic. – Deiotari legiones in mediam aciem, Auct. b. Alex.: u. so tertiam aciem in sinistrum cornu, Auct. b. Afr.: eodem suum omnem equitatum, Auct. b. Afr. – c. signa ad alqm (zu jmd. stoßen), Liv.: aber (feindl.) signa in laevum cornu, sich mit dem Angriffe gegen den l. Fl. wenden, Liv. – c. iter eo, den Weg dahin nehmen, Brut. in Cic. ep.: ebenso iter Brundisium versus, Cic. – c. propere pedes in curriculum, Varr. fr. – u. bes. c. se, sich begeben, sich flüchten, se alio, Cic.: se continuo c. protinam in pedes, Plaut.: se suaque in naves, Nep.: se in astu, Cic.: se suaque omnia in oppidum, Caes.: se ad hostes, Cic.: se Rhodum, Cic.: se in fanum Veneris, Val. Max.: se ad hospitem (Ggstz. in meritoriam tabernam devertere), Val. Max.: urbs ipsa, quo se fusa contulerat acies, sich geflüchtet hatte, Liv. – m. 1. Supin., se dormitum c., Cic. ep. 9, 26, 1: se eo (dahin) cubitum, Suet. Aug. 6. – v. Lebl., si pituita eo se confert, Cels.: spiritus eodem se contulit, Sen.: c. se in angustum (v. Atomen), Sen. – u. im Passiv, navium pars ex errore eodem conferebatur, wurde ebendahin geführt, Auct. b. Afr.: absol., bene navis agitatur, pulchre haec confertur ratis, wird dahingetragen, Plaut. Bacch. 797. – b) übtr.: α) se conf. m. Ang. wohin? durch ad od. in u. Akk. = sich zu jmd. od. einer Sache in irgend ein Verhältnis begeben, sich an jmd. od. etw. anschließen, sich ihm zuwenden, hingeben, widmen, c. se ad pontificem Scaevolam, Cic.: c. se ad senatus auctoritatem, Cic.: c. se ad amicitiam alcis, Cic.: c. se in amicitiam et fidem (Schutz) alcis, Cic.: c. se in alcis fidem et clientelam, Cic.: c. se ad studium scribendi, ad philosophiae studium, Cic.: ad scribendum se contulit, er wurde Schriftsteller, Hieron.: c. se ad studia litterarum, Cic. – β) etwas schriftlich od. mündlich irgendwohin bringen, aufnehmen, eintragen, irgendwo anbringen, vorbringen, ab utrisque ea, quae commode dici videntur, in suas artes c., Cic.: lamentationes suas etiam in testamentum, Tac.: spes votaque non prius ad deos quam ad principum aures, Tac. – cur non confertis (nehmt ihr nicht [in den Antrag] auf, warum tragt ihr nicht zugleich darauf an), ne sit conubium divitibus ac pauperibus? Liv. 4, 4, 9. – γ) ein Vorhaben, ein Amt u. dgl. auf eine gewisse Zeit legen, ansetzen, verlegen, omnia in mensem Martium, Cic.: iter suum in posterum diem, Brut. in Cic. ep.: alqd in longiorem diem (Ggstz. alqd repraesentare), Caes.: eo (verst. in Caesaris adventum) omnem belli rationem, Caes.: alcis tertium consulatum eundem in annum, Plin. pan. – u. ein geschichtl. Ereignis chronologisch in od. auf eine Zeit setzen, verlegen, Carthaginis expugnationem in hunc annum, Liv. 27, 7, 5. – δ) in eine gewisse Abteilung, wissensch. Form bringen, totam Academiam ex duobus libris contuli in quattuor, Cic.: ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque in paucissimos libros, Suet.: reliquam rusticarum rerum partem in carmen, Col.: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Iustin. – ε) in einen Zustand bringen, übergehen lassen, seditionem in tranquillum, Plaut.: verba ad rem, Ter. – dah. poet. = verwandeln, alqm in saxum, Ov.: corpus in volucrem, Ov.

    2) zuwendend, a) eig., eine Gabe, Kosten u. dgl. zuwenden, darbringen, hergeben, verwenden, bestimmen, pecuniam florenti parti (Partei), Nep.: munera alci, Nep.: praemia alci, Suet.: u. puellae L milia nummum, Plin. ep. – fructum alio, Ter.: eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus, Cic.: pecuniam ad beneficentiam liberalitatemque, Cic.: impendia in educationem, Cic.: praedas ac manubias in urbis ornamenta, Cic. – b) übtr.: α) Gedanken, Neigung, Gesinnung, eine Tätigkeit, Zeit u. dgl. wohin wenden, richten, zuwenden, angedeihen lassen, erweisen, anwenden, verwenden, alio animum suum (sein Gelüst), Ter.: animum huc, Ter.: animum ad fodiendos puteos, Auct. b. Alex.: omnes suas curas cogitationesque in rem publicam, Cic.: curam ad philosophiam, Cic.: laudem in commune, jedem für alle Ruhm erwerben (Ggstz. laudem ex communi ad se trahere), Liv.: benignitatis plurimum in alqm, Cic.: benevolentiam erga alqm a pueritia, Cic.: fructum virtutis et ingenii in proximum quemque, Cic.: plurimum ad victoriam, Suet.: plurimum operae, studii, diligentiae, laboris ad conficiendum reditum alcis, Cic.: omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi, Cic. – selten schlimme Dinge, maledicta in alqm, Cic.: legem ad perniciem civitatis, in Anwendung kommen lassen, mißbrauchen, Nep. – β) etw. zur Ausführung in jmds. Hand legen, jmdm. übertragen, überlassen, rem ad alqm, Cic.: omnem spem salutis ad clementiam victoris, Cic.: de re publica disputationem in Africani personam et Phili et Laelii, Cic.: curam restituendi Capitolii in L. Vestinum, Tac. – γ) etw. auf jmd. od. etw. übertragen = jmdm. beilegen, als Besitzer, quis non videt species istas hominum collatas in deos aut consilio quodam sapientium... aut superstitione, Cic. de nat. deor. 1, 77. – od. als Urheber jmdm., als Ursache einer Sache beilegen, beimessen, zur Last legen, auf jmd. od. etw. schieben, verbum falso in alqm, Cic.: permulta in Plancium, quae ab eo dicta non sunt, Cic.: suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itineris, Caes. – c. culpam od. causam in alqm, Cic.: crimina in alqm, Cic.: falsum crimen in purissimam et castissimam vitam, Cic.: suspicionem in alqm, Cic.: vitia in senectutem, Cic. – δ) confert (v. mehreren conferunt), wie συμφέρει, es ist etw. od. jmdm. zuträglich, förderlich, trägt mit bei, wirkt mit, gew. m. Ang. wieviel? durch aliquid, nihil, multum, plus, plurimum u. dgl., zB. quin etiam aliquid confert et aetas et corpus, Cels.: senecta nihil confert, Plin.: multum veteres Latini (auctores) conferunt, Quint.: non plus contulerunt lecti Cicero aut Demosthenes? Quint.: plurimum oratori confert lectio poëtarum, Quint.: quod contulisse plurimum videtur, Cels.: m. Infin. als Subj., incipiente incremento confert alterna folia circumobruere, Plin. 19, 83. – zugl. m. Ang. wozu? durch Adv. eo (dazu), od. durch ad od. (selten) in u. Akk., od. durch bl. Dat. (s. Herbst Quint. 10, 1, 95. Sillig Plin. 35, 67), multum autem eo confert et corporis et nervorum habitus, Cels.: confert etiam aliquid ad somnum silanus iuxta cadens, Cels.: rursus in alia plus prior confert (exercitatio), Quint.: plus scientiae collaturus quam eloquentiae, Quint.: plurimum coeptis contulerunt iactatum exemplar epistulae;... simul rumor dissipatus etc., Suet.: allium voci confert, Plin. – m. Ang. worin? wobei? durch in u. Abl., in morbis cum multum fortuna conferat, Cels. 7. praef. § 4. – / Perf. contulĕrunt gemessen, Prop. 2, 3, 25.

    lateinisch-deutsches > confero

  • 7 beitragen

    beitragen, I) eig., einen Beitrag geben: pecuniam od. stipem conferre; col lationem facere. – etw. b., conferre alqd (z. B. aes tributim: u. sextantes in capita [auf den Kopf, à Person]: u. aurum ad redimendam civitatem a Gallis). – zu etwas b. (abs ol.), conferre ad od. in alqd (z. B. ad victum, centurionibus in viaticum); pecuniam dare ad alqd (Geld hergeben zu etc.). – zum Ganzen b., in commune, in publicum conferre. – II) uneig., zu etwas mitwirken: conferre ad alqd (mit Ang. wieviel? durch aliquid, nihil, multum, plus, plurimum, z. B. plurimum ad victoriam). – pertinere ad alqd (sich erstrecken = Einfluß haben auf, z. B. negabat genus hoc orationis quidquam ad levandam aegritudinem pertinere). – prodesse in alqd. adiuvare ad alqd (mitwirken; letzteres auch mit folg. ut u. Konj.). – facere, efficere mit ut u. Konj. (bewirken). – viel, mehr zu etwas b., magnam, maiorem vim habere ad alqd; multum, plus valere ad alqd; magnum momentum, plus momenti afferre ad alqd: es trägt viel zum Ruhme bei, daß etc., magni interest ad laudem mit Akk. u. Infin.: er trug dazu bei, daß etc., eius operā factum est, ut etc. – mit zum Tode b., inter causas moriendi esse.

    deutsch-lateinisches > beitragen

  • 8 Einfluß

    Einfluß, I) Mündung eines Flusses etc.: os; ostium. – II) Einwirkung: a) einer Sache: vis (einwirkende Kraft, Macht, z.B. solis, stellarum ac lunae). – effectus (bewirkende Kraft, z.B. lunae). – efficientia (Wirksamkeit, z.B. solis). tactus (wirksame Berührung, z.B. solis, lunae). – appulsus (wirksame Annäherung, z.B. appulsum solis [Sonnenwärme] et frigoris sentire). – impetus (innerer Drang, Trieb, z.B. animi). – auctoritas (Geltung u. Kraft von Verhältnissen, Einrichtungen, Vornahmen, Eigenschaften). – ein wohltätiger, heilsamer Ei., vis et utilitas; auch bl. utilitas. – ein schädlicher Ei., vis noxia: äußere Einflüsse, res externae; u. bl. externa(n. pl.). – Ei. haben, von Ei. sein, ad rem pertinere (sich auf die Sache erstrecken); aliquid momenti od. ponderis habere (eine entscheidende Wirkung, einiges Gewicht haben, z.B. von einer Empfehlung); aliquid conferre (etw. beitragen, nützen): mit Ei. haben, incurrere (mit einwirken, konkurrieren, z.B. nam etsi incurrunt tempora et personae). – auf jmd. od. etw. Ei. haben (üben, ausüben, äußern), von Ei. sein, pertinere ad alqm od. ad alqd (sich erstrecken); valere ad alqd (Bedeutung, Geltung [676] haben); conducere alci, alci rei od. ad alqd (jmdm. od. einer Sache zuträglich sein); movere alqm od. alcis corpus u. alqm od. alcis animum. commovere alqm od. alcis animum (auf jmd. physisch oder geistig einwirken; comm. bl. geistig); aliquid conferre ad alqd (etwas beitragen, nützen). – großen (wesentlichen) Ei. haben, von großem (wesentlichem) Ei. sein, ad multos od. plurimos pertinere; magni (maximi) esse momenti od. momenti et ponderis; multum conferre. – auf jmd. od. etwas großen (wesentlichen) Ei. haben (äußern, üben, ausüben), vehementer pertinere ad alqd od. ad alqd faciendum; magnam (maiorem, maximam) vim habere od. afferre ad alqd od. ad alqd faciendum;multum (plus, plurimum) valere ad alqd faciendum (vermögen); multum (plus, plurimum) posse ad alqd faciendum od. apud alqm (zu bewirken imstande sein); multum (plus, plurimum) conferre ad alqd (beitragen zu etc.); validissimum esse in alqa re (sehr stark sein, sehr viel zum Gedeihen beitragen, z.B. in novis coeptis, vom Ruf [fama]); magnum momentum (plus momenti, maximum momentum) habere oder afferre ad alqd. magni (maximi) momenti od. magno (maximo) momento esse ad alqd (große Entscheidung = einen überwiegenden Einfluß bei etw. haben); multum (plurimum) interesse ad alqd (einen bedeutendenUnterschied machen bei etwas). – einigen Ei. haben auf etw., pertinere aliquid ad alqd; aliquid momenti habere ad alqd; aliquid conferre ad alqd. – einen wohltätigen, heilsamen Ei. haben (äußern, üben, ausüben), von wohltätigem Ei. sein, absol. od. auf jmd. od. etwas, iuvare,adiuvare alqm od. alqd (wesentlich unterstützen); prodesse, absol. od. auf jmd., auf etw., alci, alci rei od. ad alqd (nützen); proficere alci rei (anschlagen, bes. von Heilmitteln); conducere, absol. od. auf etc., alci, alci rei od. ad alqd (zuträglich sein). – einen nachteiligen, schädlichen Ei. haben (äußern, üben, ausüben), von nachteil., schädl. Ei. sein, nocere, absol. od. auf etc., alci, alci rei (schaden); damnosum esse alci rei (nachteilig sein, z.B. famae); movere alqd (krankhaft erregen, z.B. corpora, z.B. von der Hitze): einen verderblichen Ei. haben (äußern, üben, ausüben), pestiferum, perniciosum esse (bei oder in etwas, in alqa re); depravare, abs. (z.B. domestici solent depravare non numquam): keinen schädlichen Ei. haben, vi noxiā carere. – einen schwächenden Ei. auf etw. haben (äußern, üben, ausüben), alqd infirmare: einen verführenden Ei. haben, alqd corrumpere (s. Cic. Sull. 78: illa tormenta... corrumpit spes, infirmat metus): keinen geringen Ei. haben, von keinem geringen Ei. sein auf etwas, non minimo momento ad alqd esse: bei jmd., non minimum auctoritatis habere apud alqm (z.B. von jmds. Bitten): keinen Ei. haben, nihil ad rem pertinere; nullius momenti esse: auf jmd. od. etwas, nihil pertinere ad alqm od. ad alqd; nullius momenti esse ad alqd; nihil valere in alqa re: unter dem Ei. von etwas stehen, alqā re regi, duci et regi (durch etwas gelenkt. geleitet [677] und gelenkt werden, von menschlichen Angelegenheiten etc.). – b) einer Person oder personif. Sache: vis (einwirkende Kraft, Macht, z.B. deorum). – auctoritas (Geltung durch Geburt, Rang, Staatswürden u. Ansehen). – gratia (Gunst, in der man steht). – opes (Mittel, etwas auszurichten, Einfluß durch Reichtum etc., bes. in politischer Beziehung). – potentia (Vielvermögenheit, politische Macht). – arbitrium (unbeschränkter Wille, unbeschränkte Verfügung, Macht über jmd.). – validae propinquitates (vielvermögende Verwandtschaften). – amicitiae eorum, qui apud aliquem potentem potentes sunt (Freundschaft mit solchen, die bei einem Mächtigen viel vermögen). – durch od. unter jmds. Ei., alqo auctore: operā alcis (durch jmds. Bemühung, im guten u. üblen Sinne, z.B. consulem fieri):beneficio alcis (durch jmds. od. einer personif. Sache gütige Vermittelung, z.B. Gyges anuli beneficio rex exortus est). – von großem Ei., s. einflußreich: von geringem Ei., s. einflußlos. – Ei. haben, gratiā, opibus validum esse; opibus potentem esse; auctoritatem habere; auctoritate od. gratiā od. opibus florere. – bei jmd. Ei. haben, apud alqm potentem esse, auctoritatem habere: durch etwas Ei. beim Volke haben, popularem esse alqā re (z.B. malis artibus, beneimperando). – großen Ei. haben, magnam auctoritatem,magnas opes habere; summā gratiā praeditum esse; in magna auctoritate od. potentia esse; apud plurimosplurimum posse; apud potentes potentem esse; multum valere (z.B. in tribu Fabia): bei jmd., multum (plus, plurimum) auctoritate od. gratiā valere od. posse apud alqm (od. domi [in der Heimat] – od. totā Galliā); largiter posse apud alqm. – zu großen, überwiegenden Ei. haben, nimis od. nimium valere (absol. od. bei jmd., apud alqm: so auch in tribu Fabia u. dgl.): einen unberechenbaren Ei. haben, nimium quantum valere (z.B. in dicendo). – einigen Ei. haben bei jmd., modicae esse auctoritatis apud alqm; nonnulla est alcis apud alqm gratia: weniger Ei. haben, minus valere. – einen geringen Ei. haben, tenui auctoritate od. potentiā esse: einen sehr geringen Ei. bei jmd. haben, minimum auctoritate od. gratiā valere apud alqm. – keinen Ei. haben, sine auctoritate od. sine gratia od. sine potentia esse: bei jmd., nihil auctoritate od. gratiā valere od. posse apud alqm; nullius momenti esse apud alqm (z.B. apud exercitum). – Ei. erlangen, gewinnen, gratiam, opes, potentiam consequi; auctoritate od. gratiā od. opibus fiorere coepisse: bei jmd. Ei. erlangen, gewinnen, gratiam inire ad od. apud alqm (bei mehreren, gratias inire plures); apud alqm potentem esse coepisse: bei jmd. großen, apud alqm multum (plus, plurimum) auctoritate od. gratiāvalere od. posse coepisse. – unter jmds. Ei. stehen, alcis voluntati od. arbitrio parēre (jmds. Willen gehorchen); alcis numini parēre (dem Wink und Geheiß einer Gottheit gehorchen); ab alqo od. bl. alcis arbitrio regi,duci et regi (von jmd. gelenkt. gelenkt und geleitet werden); alcis numine regi (von einer [678] Gottheit gelenkt werden, von der Natur etc.). – seinen Ei. (bei Schlichtung einer Sache etc.) geltend machen oder zu machen suchen, auctoritatem interponere: jmds. Ei. erschüttern, untergraben, alcis auctoritatem od. gratiam convellere; alcis opes evertere: jmds. Ei. nimmt zu, alqs potentior esse coepit; alcis auctoritas od. gratia od. potentia augetur; alcis opes augentur: jmds. Ei. nimmt ab, alcis auctoritas levatur od. imminuitur; alcis opes imminuuntur.

    deutsch-lateinisches > Einfluß

  • 9 confero

    cōn-fero, contulī, collātum (conlātum), cōnferre, I) zusammentragen, -bringen, 1) übh. von allen Seiten herbeitragend zusammenbringen, zusammenschaffen, von allen Seiten beischaffen, aufhäufen, auf einen Punkt (Haufen) vereinigen, a) eig.: materiam, Caes.: aggerem, Auct. b. Alex.: frumentum, Caes.: arma, einliefern, Caes.: u. so militaria signa, Caes.: cibos ore suo (v. Vögeln), Quint.: membra undique, Hor.: omnia arma ex oppido, Caes. – uvas in fiscellam, Col.: sarcinas, impedimenta, signa in unum locum, Caes.: ligna circa casam, Nep.: dentes in corpore, Ov. – b) übtr., zusammenstellen, zusammenfassen, malend, plura in unam tabulam opera, Quint. – schriftlich, ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque et necessaria in paucissimos libros, Suet.: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Iustin. – im Ausdruck, rem in pauca, Plaut.: in versus sic verba sua duos, Ov. – u. (mit zu ergänzendem Objekt) conferamus igitur in pauca, Cic.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, Cic.: quam potero in verba conferam paucissima, Plaut.
    2) beisteuernd zusammenbringen, zusammenschießen, aufbringen, entrichten, beitragen, beisteuern, a) eig. (s. Arntzen Aur. Vict. de vir. ill. 19, 7), aes (v. Volke), Ov.: aes certatim (v. Volke), Val.
    ————
    Max.: so bes. collato aere (durch eine Beisteuer an Geld), zB. alqm funerare, Sen., statuam statuere, Suet.: u. so collatis quadrantibus alqm sepelire, Aur. Vict. – c. pecuniam, pecunias, Cic.: tributi minus, Liv.: ex censu quotannis tributa, Cic.: sextantes in capita (auf den Kopf = à Person), Liv.: quadragena talenta quotannis Delum, Nep.: pecunias ad honores alcis, Cic.: aurum ad redimendam civitatem a Gallis, Liv.: aurum argentumque in publicum (für den Staat); Liv.: pecuniam in (zu) statuas, Cic.: tributum in militare stipendium, Liv.: pecuniam pro parte in commune Siciliae, Cic.: ex nostro nonnihil in commune, Cic.: stipem Apollini, Liv.: Agrippae Menenio sextantes aeris in funus, Plin. – absol. (ohne Ang. was?), nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo, Plaut.: date stipes, indulgete, conferte, Ps. Quint. decl.: c. alci ad victum, Quint.: c. in funus, ICt. – b) übtr., pater Tiberi plurimum ad victoriam contulit, Suet. Tib. 4, 1.
    3) zu einem Ganzen vereinigend zusammenbringen, zusammenziehen, vereinigen, a) eig.: vires in unum, Liv.: collatis viribus proelium capessere, Iustin.: u. (bildl.) utrumne sententiae duae collatis viribus novissimam periment? Plin. ep.: e quibus (fontibus) collatae aquae per prona montis flumen emittunt, Curt.: dissimiles et dispares res in unam potestatem (durch chemische Bindung), Vitr. – b) übtr.: α)
    ————
    übh.: post hoc proelium collatum omne bellum est circa Corinthum, zog sich zusammen, Nep.: quae utraque, si in unum conferantur (zusammengezogen [addiert] werden), facile saeculi modum expleverint, Val. Max.: hunc collatis precibus adoramus, mit vereinten B., Arnob. 1, 27. – β) prägn., schaffend zusammensetzen, e singulis non membris, sed frustis collata oratio, Quint.: hominis ortus ex utroque gignentium confertur, Quint.
    4) annähernd, nahe hinbringend zusammenbringen, zusammenstecken, zusammenfügen, ganz nahe bringen, a) eig.: α) in friedlicher Absicht: capita (um heimlich zu sprechen), Cic. Verr. 3, 31. Liv. 2, 45, 7: ora, Apul.: membra (bei der Umarmung), Lucr.: gradom, sich nähern, näher herangehen, Plaut. u. Verg.: palma cum palma collata plausum facit, Sen. – β) (bes. als milit. t. t.) in feindlicher Absicht, castra propius, Liv.: castra in propinquum, castra oppido, Auct. b. Alex.: castra cum hoste, Liv.: u. castra castris (hostis), Cic., Caes. u.a. (s. Held Caes. b. c. 3, 79, 2. Fabri Liv. 23, 28, 9). – bes. c. arma, manum, gradum, pedem, signa, v. Nahgefecht, Handgemenge, v. der förmlichen Schlacht, zB. c. arma cum alqo od. inter se, handgemein werden, Caes. u. Liv.: u. so ferrum et manus cum alqo, Cic.: u. manum cum hoste, Liv., u. bl. manum, Liv. – c. gradum cum alqo, Liv.: collato gradu (Fuß an Fuß, Mann gegen
    ————
    Mann) certare, s. Heräus zu Tac. hist. 2, 42, 11. – c. pedem cum pede, u. bl. c. pedem, einander zu Leibe rücken, Liv. (pedem c. auch sprichw. v. streitenden Parteien vor Gericht, Cic.): u. collato pede, Fuß an Fuß, Mann gegen Mann, zB. ut non missilibus tantum, sed gladiis etiam prope collato pede gereretur res, Liv.: collato pede, quasi singuli inter se decertarent, in eodem vestigio stabant, Curt. – conferre signa, handgemein werden, Cic. (auch bildl., im Wortstreit): c. signa cum Alexandrinis, Cic.: aliquoties comminus c. signa cum Romanis, Liv.: signis collatis (in förmlicher Schlacht) superare exercitus regios, Cic.: u. so signis collatis certare, dimicare, inter se concurrere, Liv.: signis collatis cum hostium legionibus pugnare, Cato fr. – c. arto luctantia nexu pectora pectoribus, Ov.: se viro vir contulit, Mann stellte sich dem Mann (= Mann focht gegen Mann), Verg.: u. absol., mecum confer, ait, mit mir kämpfe, Ov. met. 10, 603. -prägn., collato Marte alqm leto dare, im Handgemenge, Ov.: c. certamina belli inter se, sich miteinander einlassen, Verg.: c. lites, miteinander anbinden, Hor. – b) übtr., mittelst der Rede jmdm. mitteilen, mit jmd. austauschen, wechseln, sermonem, Plaut.: sermonem cum alqo u. in via cum alqo, Cic.: sermones familiares cum alqo, Cic.: sermonem cum alqo de modo et forma sacrae arae, Val. Max.: quadam de re sermonem inter se, Val. Max. – c.
    ————
    omnia sua consilia, Ter.: u. consilia de Romano bello, Liv.: cum ullo aut sermones aut consilia contulit saepius? Cic. – c. iniurias, Tac.: c. haec od. sollicitudines inter se, Cic.: seria cum alqo, Ov.: hoc coram c., Cic.: tum, si quid res feret, coram conferemus, Cic. – m. folg. Relotiv- od. indir. Fragesatz, ideo sum brevior, quod, ut spero, coram brevi tempore conferre quae volumus licebit, Cic.: ibi conferentibus, quid in cuiusque provinciae regione animorom Hispanis esset, Liv. – absol. = sich besprechen, omnes sapientes decet conferre et fabulari, Plaut. rud. 338: c. cum alqo, Augustin. ep. 33, 2: u. nisi contulerimus inter nos, quid finis sit etc., wenn wir nicht untereinander besprochen haben, was usw., Cic. de fin. 2, 4: u. diligentius inter se, Vulg. 2. Mach. 11, 36.
    5) gegenüberstellend zusammenbringen, a) im Kampfe, messen, vires, Liv.: ex propinquo vires, Liv. – b) zur Beurteilung zusammenstellen, zusammenhalten, zum Vergleich herbeiziehen, vergleichen, tesseram hospitalem, Plaut.: exemplum, Komik.: utrorumque facta, Nep.: faciem moresque duarum, Ov.: rationes, die Rechnung vergleichen, Abrechnung halten, Cic. u. (bildl.) Sen.: ebenso accepta et expensa, Sen.: haec omnia summā curā et diligentiā recognita et collata sunt, kollationiert (v. Abschriften), Cic. – Gallicum cum Germanorum agro, Caes.: fortunam Metropolitum cum casu Gomphensium,
    ————
    Caes.: cum illius vita P. Sullae vobis notissimam, Cic.: volumina cum recitatis, Vitr.: conferte Verrem, non ut hominem cum homine comparetis, sed ut pacem cum bello, leges cum vi conferatis, Cic.: quem cum eo conferre possumus non modo ingenii magnitudine, sed etiam animi? Cic. – parva magnis, Cic.: minora maioribus, Auct. b. Alex.: se laudibus alterius, Phaedr.: vitam inter se utriusque, Cic.: bos ad bovem collatus, Varr.
    II) nach einem Punkte hintragen, 1) übh. hinbringen, hinschaffen, hinführen, hinwenden, hinkehren, etw. wohin verlegen, versetzen, setzen, stellen, flüchten, a) eig.: parentes et coniuges illuc, Tac.: nihil domum suam, Nep.: pecunias monimentaque ex fano Herculis in privatam domum, Caes. – suas rationes et copias (seine Spekulationen u. Fonds) in illam provinciam, Cic. – Deiotari legiones in mediam aciem, Auct. b. Alex.: u. so tertiam aciem in sinistrum cornu, Auct. b. Afr.: eodem suum omnem equitatum, Auct. b. Afr. – c. signa ad alqm (zu jmd. stoßen), Liv.: aber (feindl.) signa in laevum cornu, sich mit dem Angriffe gegen den l. Fl. wenden, Liv. – c. iter eo, den Weg dahin nehmen, Brut. in Cic. ep.: ebenso iter Brundisium versus, Cic. – c. propere pedes in curriculum, Varr. fr. – u. bes. c. se, sich begeben, sich flüchten, se alio, Cic.: se continuo c. protinam in pedes, Plaut.: se suaque in naves, Nep.: se in astu,
    ————
    Cic.: se suaque omnia in oppidum, Caes.: se ad hostes, Cic.: se Rhodum, Cic.: se in fanum Veneris, Val. Max.: se ad hospitem (Ggstz. in meritoriam tabernam devertere), Val. Max.: urbs ipsa, quo se fusa contulerat acies, sich geflüchtet hatte, Liv. – m. 1. Supin., se dormitum c., Cic. ep. 9, 26, 1: se eo (dahin) cubitum, Suet. Aug. 6. – v. Lebl., si pituita eo se confert, Cels.: spiritus eodem se contulit, Sen.: c. se in angustum (v. Atomen), Sen. – u. im Passiv, navium pars ex errore eodem conferebatur, wurde ebendahin geführt, Auct. b. Afr.: absol., bene navis agitatur, pulchre haec confertur ratis, wird dahingetragen, Plaut. Bacch. 797. – b) übtr.: α) se conf. m. Ang. wohin? durch ad od. in u. Akk. = sich zu jmd. od. einer Sache in irgend ein Verhältnis begeben, sich an jmd. od. etw. anschließen, sich ihm zuwenden, hingeben, widmen, c. se ad pontificem Scaevolam, Cic.: c. se ad senatus auctoritatem, Cic.: c. se ad amicitiam alcis, Cic.: c. se in amicitiam et fidem (Schutz) alcis, Cic.: c. se in alcis fidem et clientelam, Cic.: c. se ad studium scribendi, ad philosophiae studium, Cic.: ad scribendum se contulit, er wurde Schriftsteller, Hieron.: c. se ad studia litterarum, Cic. – β) etwas schriftlich od. mündlich irgendwohin bringen, aufnehmen, eintragen, irgendwo anbringen, vorbringen, ab utrisque ea, quae commode dici videntur, in suas artes c., Cic.: lamentationes suas etiam in testamentum, Tac.: spes vota-
    ————
    que non prius ad deos quam ad principum aures, Tac. – cur non confertis (nehmt ihr nicht [in den Antrag] auf, warum tragt ihr nicht zugleich darauf an), ne sit conubium divitibus ac pauperibus? Liv. 4, 4, 9. – γ) ein Vorhaben, ein Amt u. dgl. auf eine gewisse Zeit legen, ansetzen, verlegen, omnia in mensem Martium, Cic.: iter suum in posterum diem, Brut. in Cic. ep.: alqd in longiorem diem (Ggstz. alqd repraesentare), Caes.: eo (verst. in Caesaris adventum) omnem belli rationem, Caes.: alcis tertium consulatum eundem in annum, Plin. pan. – u. ein geschichtl. Ereignis chronologisch in od. auf eine Zeit setzen, verlegen, Carthaginis expugnationem in hunc annum, Liv. 27, 7, 5. – δ) in eine gewisse Abteilung, wissensch. Form bringen, totam Academiam ex duobus libris contuli in quattuor, Cic.: ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque in paucissimos libros, Suet.: reliquam rusticarum rerum partem in carmen, Col.: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Iustin. – ε) in einen Zustand bringen, übergehen lassen, seditionem in tranquillum, Plaut.: verba ad rem, Ter. – dah. poet. = verwandeln, alqm in saxum, Ov.: corpus in volucrem, Ov.
    2) zuwendend, a) eig., eine Gabe, Kosten u. dgl. zuwenden, darbringen, hergeben, verwenden, bestimmen, pecuniam florenti parti (Partei), Nep.: munera alci, Nep.: praemia alci, Suet.: u. puellae L milia
    ————
    nummum, Plin. ep. – fructum alio, Ter.: eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus, Cic.: pecuniam ad beneficentiam liberalitatemque, Cic.: impendia in educationem, Cic.: praedas ac manubias in urbis ornamenta, Cic. – b) übtr.: α) Gedanken, Neigung, Gesinnung, eine Tätigkeit, Zeit u. dgl. wohin wenden, richten, zuwenden, angedeihen lassen, erweisen, anwenden, verwenden, alio animum suum (sein Gelüst), Ter.: animum huc, Ter.: animum ad fodiendos puteos, Auct. b. Alex.: omnes suas curas cogitationesque in rem publicam, Cic.: curam ad philosophiam, Cic.: laudem in commune, jedem für alle Ruhm erwerben (Ggstz. laudem ex communi ad se trahere), Liv.: benignitatis plurimum in alqm, Cic.: benevolentiam erga alqm a pueritia, Cic.: fructum virtutis et ingenii in proximum quemque, Cic.: plurimum ad victoriam, Suet.: plurimum operae, studii, diligentiae, laboris ad conficiendum reditum alcis, Cic.: omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi, Cic. – selten schlimme Dinge, maledicta in alqm, Cic.: legem ad perniciem civitatis, in Anwendung kommen lassen, mißbrauchen, Nep. – β) etw. zur Ausführung in jmds. Hand legen, jmdm. übertragen, überlassen, rem ad alqm, Cic.: omnem spem salutis ad clementiam victoris, Cic.: de re publica disputationem in Africani personam et Phili et Laelii, Cic.: curam resti-
    ————
    tuendi Capitolii in L. Vestinum, Tac. – γ) etw. auf jmd. od. etw. übertragen = jmdm. beilegen, als Besitzer, quis non videt species istas hominum collatas in deos aut consilio quodam sapientium... aut superstitione, Cic. de nat. deor. 1, 77. – od. als Urheber jmdm., als Ursache einer Sache beilegen, beimessen, zur Last legen, auf jmd. od. etw. schieben, verbum falso in alqm, Cic.: permulta in Plancium, quae ab eo dicta non sunt, Cic.: suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itineris, Caes. – c. culpam od. causam in alqm, Cic.: crimina in alqm, Cic.: falsum crimen in purissimam et castissimam vitam, Cic.: suspicionem in alqm, Cic.: vitia in senectutem, Cic. – δ) confert (v. mehreren conferunt), wie συμφέρει, es ist etw. od. jmdm. zuträglich, förderlich, trägt mit bei, wirkt mit, gew. m. Ang. wieviel? durch aliquid, nihil, multum, plus, plurimum u. dgl., zB. quin etiam aliquid confert et aetas et corpus, Cels.: senecta nihil confert, Plin.: multum veteres Latini (auctores) conferunt, Quint.: non plus contulerunt lecti Cicero aut Demosthenes? Quint.: plurimum oratori confert lectio poëtarum, Quint.: quod contulisse plurimum videtur, Cels.: m. Infin. als Subj., incipiente incremento confert alterna folia circumobruere, Plin. 19, 83. – zugl. m. Ang. wozu? durch Adv. eo (dazu), od. durch ad od. (selten) in u. Akk., od. durch bl. Dat. (s. Herbst Quint. 10, 1, 95. Sillig Plin.
    ————
    35, 67), multum autem eo confert et corporis et nervorum habitus, Cels.: confert etiam aliquid ad somnum silanus iuxta cadens, Cels.: rursus in alia plus prior confert (exercitatio), Quint.: plus scientiae collaturus quam eloquentiae, Quint.: plurimum coeptis contulerunt iactatum exemplar epistulae;... simul rumor dissipatus etc., Suet.: allium voci confert, Plin. – m. Ang. worin? wobei? durch in u. Abl., in morbis cum multum fortuna conferat, Cels. 7. praef. § 4. – Perf. contulĕrunt gemessen, Prop. 2, 3, 25.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > confero

  • 10 Fleiß

    Fleiß, industria (tätige Arbeitslust, Tätigkeit, Ggstz. segnitia). – navitas (Rührigkeit, rühriges Wesen, Ggstz. ignavia). – labor (sichtbare Kraftäußerung, Anstrengung, sofern sie durch eine Arbeit herbeigeführt wird); verb. industria et labor. – opera (die mit der geistigen u. körperlichen Tätigkeit verbundene Mühe, die man auf etwas verwendet). – assiduitas (Beharrlichkeit, Ausdauer bei einem Geschäfte). – sedulitas (Emsigkeit, Geschäftigkeit). – impigritas (Unverdrossenheit). – diligentia (Sorgfalt u. Aufmerksamkeit bei der Arbeit); verb: industria et diligentia. – studium (innerer Trieb, Neigung zu einer Beschäftigung). – F. bei etwas an-, aufwenden, auf etwas verwenden, industriam locare, diligentiam adhibere, studium collocare in alqa re; industriam ponere in alqa re; operam in alqa re locare, ponere, in alqd conferre; operam (laborem) ad od. in alqd impendĕ re: allen F. an-, aufwenden, omnes industriae nervos intendere: allen Fleiß bei etw. anwenden, aufwenden, auf etwas verwenden, omnem industriam od. diligentiam ponere in alqa re; omne studium conferre ad alqd: omni cogitatione et curā incumbere ad alqd: seinen ganzen F. auf etwas verwenden, bei etwas aufwenden, totum animum atque diligentism ponere in alqa re; totum se conferre ad studium alcis rei: viel F. auf etwas verwenden, bei etwas aufwenden, operae plurimum studiique od. multum operae laborisque in alqa re consumere; magnum studium et multam operam conferre ad alqd; desudare et laborare in alqa re: an meinem F. soll es dabei [908] nicht fehlen, mea industria in ea re non deerit. mit Fleiß, d. i. a) = fleißig (Adv.), w. s. – b) mit Sorgfalt u. Genauigkeit: diligenter; cum diligentia; accurate: mit F. gemacht, geschrieben, accuratus. – c) = absichtlich ( Adv.), w. s.

    deutsch-lateinisches > Fleiß

  • 11 Schuld, schuld

    Schuld, schuld, I) was man schuldig ist: debitum (im allg., jede Verbindlichkeit, auch Geldschuld). – pecunia debita (schuldiges Geld, Geldschuld). – pecunia credita (ausgeliehenes Geld, außenstehender Schuldposten). – nomen (der Schuldposten, der in das Rechnungsbuch eingetragen wird od. ist). – die ganze Schuld, solidum. – Schulden, aes alienum: drückende Schulden, aes alienum grave: Schulden machen, sich in Sch. stecken, aes alienum facere, contrahere, conflare: in Schulden geraten, in aes alienum incĭdere: Schulden haben, aes alienum habere; in aere alieno esse; debere (schuldig sein): keine Schulden haben, in aere alieno nullo esse; debere nummum nemini: in Sch. stecken, ex aere alieno laborare; obaëratum esse: aere alieno premi (von Sch. gedrückt werden): tief oder bis über die Ohren in Sch. stecken, versunken sein, aere alieno demersum od. obrutum od. oppressum esse; animam debere (sprichw., Ter. Phorm. 661): er ist in meiner Sch., in aere meo est (auch = er ist mir verpflichtet, hat Verpflichtungen gegen mich): an eine Sch. mahnen, [2073] aeris alieni admonere (auch bildl. = an ein gegebenes Versprechen): eine Sch. einfordern, debitum flagitare (von jmd., alqm): eine Sch. eintreiben, nomen exigere: die ganze Sch. einfordern, in solidum appellare: seine Schulden abtragen, bezahlen, aes alienum solvere, dissolvere, persolvere: aus den Sch. kommen, aere alieno exire: einen Teil seiner Schulden abtragen, bezahlen, aes alienum minuere: die Sch. der Natur bezahlen (bildl. – sterben), debitum naturae reddere od. persolvere; naturae satis facere: ich bezahle dem Vaterlande meine Sch., solvo patriae, quod debeo. – Schulden halber, propter debitum: Schulden halber in Hast sein, pecuniae iudicatum in vinculis esse. – II) Fehler, Vergehen und wirkende Ursache dazu: vitium (tadelnswürdiges Vergehen). – culpa (strafwürdiges Vergehen). – noxa. noxia (Schaden bringende Handlung). – delictum (pflicht- u. gesetzwidriges Vergehen). – meritum (die Schuld als Handlung, durch die man sich um jmd. schlecht verdient macht). – crimen (die zur Last gelegte Tat, die Beschuldigung.) – causa (die Ursache zu einem Fehler od. Vergehen). – durch eigene Sch., culpā (z.B. nusquam culpā male rem gessit); meo merito (z.B. morior). – ganz ohne meine Sch., nullā meā culpā: nullo meo merito. – Sch. haben, in noxa esse od. teneri (den Schaden verübt, die Schuld auf sich geladen haben); in culpa esse (strafwürdig sein): vhne Sch. sein, keine Sch. haben, extra noxiam esse (den Schaden nicht verübthaben); extra culpam esse. culpā vacare (nicht strafwürdig sein): in gleicher Sch. sein, in simili culpa esse oder versari: die Sch. auf sich laden, culpam suscipere; culpam oder facinus in se admittere: jmdm. die Sch. beilegen, beimessen, zuschreiben, culpam alci attribuere oder assignare: jmdm. die Sch. von etwas beimessen, zuschreiben, convertere alci alqd in culpam: jmdm. die Sch. beimessen, daß etc., assignare alcis culpae, quod etc.: die Sch. auf jmd. wälzen, werfen, schieben, jmdm. die Sch. zuschieben, culpam od. causam in alqm conferre; culpam od. causam in alqm transferre; culpam in alqm derivare oder inclinare (von sich auf jmd.): die Sch. auf etwas werfen, schieben, culpam conferre in alqd (z.B. in senectutem); culpam transferre ad alqd (z.B. ad negotia): die Sch. von etwas auf jmd. schieben, wälzen, conferre culpam alcis rei od. in alqa re in alqm; causam alcis rei delegare alci: die Sch. von etw. auf etw. schieben, alqd od. culpam alcis rei conferre in alqd: jmdm. etw. schuld geben, alqd alci crimini dare od. vitio vertere: jmdm. etwas auf den Kopf schuld geben, aperte dicere alqm alqd fecisse: sich etwas zu schulden (zuschulden) kommen lassen, culpam merere od. committere od. contrahere; delinquere. – die Schuld fällt auf jmd., culpa oder causa confertur in alqm; culpa attribuitur alci. – an etwas schuld sein, causam esse alcis rei (v. Pers. u. Lebl., z.B. mortis); vitium esse alcis rei (der Fehler von etwas sein, z.B. hoc copiae vitium est): es ist jmd. oder etwas schuld daran, es liegt an jmd. die Schuld, est cuipa alqs (z.B. [2074] wenn etc., si etc.); est culpa in alqo oder in alqa re; est alqd in causa (z.B. in causa haec [folgende Umstände] sunt: u. nec suam segnitiem sed vim morbi in causa esse, quo serius dilectus perficeretur); alqd alcis culpā od. vitio contigit (z.B. quod non Academiae vitio sed tarditate hominum arbitror contigisse): daran ist der Übermut eurer Väter schuld, patrum vestrorum id superbiā factum est: was ist schuld daran? quae est causa rei? quid est in causa?: es ist nicht meine Sch., daß etc., ich bin nicht sch. daran daß etc., non meo vitio fit, ut etc.; non stetit per me, ut etc.: er war sch. daran, daß nicht etc., stetit per eum, quo minus etc.

    deutsch-lateinisches > Schuld, schuld

  • 12 beneficium

    bĕnĕfĭcĭum, ĭi, n.    - la forme benificium se trouve dans des inscriptions et chez certains auteurs, par ex. Sall. C. 9, 5 ; 31, 7 ; 54, 2. [st1]1 [-] bienfait, service, faveur.    - monumentum scelerum, non beneficiorum, Cic. Verr. 4, 139: un monument qui rappelait des crimes, non des services rendus.    - accipere beneficium, Cic. Off. 1, 56, etc.: recevoir un bienfait.    - dare, reddere beneficium, Off. 1, 48: accorder, rendre un bienfait.    - apud aliquem beneficium ponere, Cic. Fam. 13, 26, 4 (13, 54) ; beneficium collocare, Off. 2, 71, etc.: placer un bienfait sur qqn, obliger qqn.    - in aliquem beneficium conferre, Cic. Off. 1, 45: rendre un service à qqn, obliger qqn.    - aliquem beneficio obligare, Cic. Q. 3, 1, 16: lier qqn par un bienfait.    - beneficio adligari, Cic. Planc. 81: être lié par un bienfait.    - beneficio complecti, Cic. Planc. 82: s'attacher qqn par des bienfaits.    - beneficiis quam plurimos adficere, Cic. Off. 2, 63: rendre au plus grand nombre de personnes qu'il se pourra des services.    - beneficio alicujus uti, Cic. Att. 15, 10 (15, 12, 1): accepter les bienfaits (les services) de qqn, profiter des faveurs de qqn.    - beneficium erga aliquem Cic. Cul. 7, etc., in aliquem Cic. Flacc. 25, etc.: bienfait (service) à l'égard de qqn.    - in beneficio aliquid petere, Cic. Verr. 3, 44: demander qqch à titre de faveur.    - hoc vix ab Apronio in summo beneficio impetratum est, Cic. Verr. 3, 115: on l'obtint à peine d'Apronius comme une insigne faveur.    - meo beneficio, Cic. Cat. 2, 18: grâce à moi.    - beneficio populi Romani, Cic. Verr. 5, 163: par la faveur du peuple romain.    - anuli beneficio, Cic. Off. 3, 38: à la faveur de l'anneau (grâce à l'anneau).    - beneficio sortium, Caes. BG. 1, 53, 7: grâce aux sorts. [st1]2 [-] [officielt] faveur, distinction.    - beneficium populi Romani, Cic. Mur. 2: la faveur du peuple romain [= le consulat].    - summis populi beneficiis usus, Cic. Par. 38: ayant obtenu les plus hautes faveurs du peuple.    - conservate populi Romani beneficium, reddite rei publicae consulem, Cic. Mur. 90: ne détruisez pas l'effet de la faveur du peuple romain, rendez à la république son consul.    - cooptatio collegiorum ad populi beneficium transferebatur, Cic. Lael. 96: au droit des collèges sacerdotaux de se compléter par cooptation se substituait la nomination par la faveur du peuple.    - beneficia petere, Cic. Off. 2, 67, solliciter les faveurs (les places).    - commeatus a senatu peti solitos beneficii sui fecit, Suet. Claud. 23: il fit dépendre de sa faveur l'octroi des congés, qu'on demandait d'habitude au sénat. [st1]3 [-] faveurs, gratifications, avancement.    - in beneficiis ad aerarium delatus est, Cic. Arch. 11: au titre des gratifications, son nom fut envoyé au trésor. --- cf. Fam. 5, 20, 6.    - huic ego neque tribunatum neque praefecturam neque ullius beneficii certum nomen peto, Cic. Fam. 7, 5, 3: ce que je te demande pour lui, ce n'est ni un grade de tribun militaire ni un commandement ni aucune faveur spécifiée. [st1]4 [-] faveur, privilège.    - liber beneficiorum ou beneficium: le livre des gratifications impériales (livre où étaient enregistrées les concessions des terres du domaine public). --- Hyg. Limit. Const. p. 193 Goes.; Arcad. ib. p. 260.    - beneficium anulorum, Dig. 48, 7, 42: privilèges de l'ordre équestre. --- Dig. 3, 3, 18; 29, 1, 3.    - beneficium liberorum: exemption accordée à ceux qui avaient un certain nombre d'enfants. --- Suet. Claud. 15; Dig. 49, 8, 1, § 2.
    * * *
    bĕnĕfĭcĭum, ĭi, n.    - la forme benificium se trouve dans des inscriptions et chez certains auteurs, par ex. Sall. C. 9, 5 ; 31, 7 ; 54, 2. [st1]1 [-] bienfait, service, faveur.    - monumentum scelerum, non beneficiorum, Cic. Verr. 4, 139: un monument qui rappelait des crimes, non des services rendus.    - accipere beneficium, Cic. Off. 1, 56, etc.: recevoir un bienfait.    - dare, reddere beneficium, Off. 1, 48: accorder, rendre un bienfait.    - apud aliquem beneficium ponere, Cic. Fam. 13, 26, 4 (13, 54) ; beneficium collocare, Off. 2, 71, etc.: placer un bienfait sur qqn, obliger qqn.    - in aliquem beneficium conferre, Cic. Off. 1, 45: rendre un service à qqn, obliger qqn.    - aliquem beneficio obligare, Cic. Q. 3, 1, 16: lier qqn par un bienfait.    - beneficio adligari, Cic. Planc. 81: être lié par un bienfait.    - beneficio complecti, Cic. Planc. 82: s'attacher qqn par des bienfaits.    - beneficiis quam plurimos adficere, Cic. Off. 2, 63: rendre au plus grand nombre de personnes qu'il se pourra des services.    - beneficio alicujus uti, Cic. Att. 15, 10 (15, 12, 1): accepter les bienfaits (les services) de qqn, profiter des faveurs de qqn.    - beneficium erga aliquem Cic. Cul. 7, etc., in aliquem Cic. Flacc. 25, etc.: bienfait (service) à l'égard de qqn.    - in beneficio aliquid petere, Cic. Verr. 3, 44: demander qqch à titre de faveur.    - hoc vix ab Apronio in summo beneficio impetratum est, Cic. Verr. 3, 115: on l'obtint à peine d'Apronius comme une insigne faveur.    - meo beneficio, Cic. Cat. 2, 18: grâce à moi.    - beneficio populi Romani, Cic. Verr. 5, 163: par la faveur du peuple romain.    - anuli beneficio, Cic. Off. 3, 38: à la faveur de l'anneau (grâce à l'anneau).    - beneficio sortium, Caes. BG. 1, 53, 7: grâce aux sorts. [st1]2 [-] [officielt] faveur, distinction.    - beneficium populi Romani, Cic. Mur. 2: la faveur du peuple romain [= le consulat].    - summis populi beneficiis usus, Cic. Par. 38: ayant obtenu les plus hautes faveurs du peuple.    - conservate populi Romani beneficium, reddite rei publicae consulem, Cic. Mur. 90: ne détruisez pas l'effet de la faveur du peuple romain, rendez à la république son consul.    - cooptatio collegiorum ad populi beneficium transferebatur, Cic. Lael. 96: au droit des collèges sacerdotaux de se compléter par cooptation se substituait la nomination par la faveur du peuple.    - beneficia petere, Cic. Off. 2, 67, solliciter les faveurs (les places).    - commeatus a senatu peti solitos beneficii sui fecit, Suet. Claud. 23: il fit dépendre de sa faveur l'octroi des congés, qu'on demandait d'habitude au sénat. [st1]3 [-] faveurs, gratifications, avancement.    - in beneficiis ad aerarium delatus est, Cic. Arch. 11: au titre des gratifications, son nom fut envoyé au trésor. --- cf. Fam. 5, 20, 6.    - huic ego neque tribunatum neque praefecturam neque ullius beneficii certum nomen peto, Cic. Fam. 7, 5, 3: ce que je te demande pour lui, ce n'est ni un grade de tribun militaire ni un commandement ni aucune faveur spécifiée. [st1]4 [-] faveur, privilège.    - liber beneficiorum ou beneficium: le livre des gratifications impériales (livre où étaient enregistrées les concessions des terres du domaine public). --- Hyg. Limit. Const. p. 193 Goes.; Arcad. ib. p. 260.    - beneficium anulorum, Dig. 48, 7, 42: privilèges de l'ordre équestre. --- Dig. 3, 3, 18; 29, 1, 3.    - beneficium liberorum: exemption accordée à ceux qui avaient un certain nombre d'enfants. --- Suet. Claud. 15; Dig. 49, 8, 1, § 2.
    * * *
        Beneficium. Terent. Un bienfaict, Plaisir, Grace, Gratuité, Benefice, Octroy.
    \
        Accipere beneficium. Terent. Recevoir un plaisir, ou bienfaict.
    \
        Afficere aliquem beneficio. Cic. Faire un plaisir à quelcun.
    \
        Beneficium bene collocare. Cic. Faire plaisir à un homme qui le vault, et qui n'est point ingrat.
    \
        Beneficia alicuius comedere. Cic. Despendre et manger les dons et les biens qu'on a receu d'aucun.
    \
        Complecti aliquem beneficio. Cic. Luy faire plaisir, ou quelque bien.
    \
        Conferre beneficium in aliquem. Cic. Luy faire plaisir.
    \
        Dare beneficium, pro Conferre. Cic. Faire plaisir.
    \
        Magna mihi debebat beneficia. Caelius Ciceroni. Il estoit fort tenu à moy pour plusieurs grands plaisirs que je luy avoye faicts.
    \
        Beneficii sui rem aliquam facere. Suet. Commeatus a Senatu peti solitos beneficii sui fecit. Il en retint à soy le don.
    \
        Habere beneficium ab aliquo. Cic. Recevoir plaisir ou bienfaict d'aucun.
    \
        Parere sibi beneficium. Terent. Vt solidum parerem hoc mihi beneficium. A fin d'acquerir le loz d'avoir faict un plaisir entier.
    \
        In loco beneficii petere aliquid. Cic. Requerir aucun d'un plaisir.
    \
        Beneficium ponere apud aliquem. Cic. Faire plaisir à un homme qui le vault, et le scaura bien rendre, qui le revauldra.
    \
        Reddere beneficium. Quintil. Rendre le plaisir, Revaloir à aucun le bienfaict ou plaisir que nous avons receu de luy.
    \
        Soluere beneficium. Cic. Rendre le plaisir.
    \
        Tribuere beneficium. Cic. Faire plaisir.
    \
        Tueri suum beneficium. Cic. Entretenir.
    \
        Vti peruerse Dei beneficio. Cic. Abuser des dons et graces de Dieu.
    \
        Meo beneficio. Cic. Par mon moyen, Par l'amour de moy.

    Dictionarium latinogallicum > beneficium

  • 13 confero

    cōn-fero, tulī, collātum, ferre
    1) сносить (собирать) в одно место, свозить отовсюду (arma, frumentum, sarcīnas in unum locum Cs)
    3) объединять ( plura in unam tabulam opera Q); резюмировать, сжато излагать ( aliquid in duos versus O)
    4) сложиться, устроить складчину
    5) вносить, уплачивать (pecunias ad aliquid C; tributum in aliquid L)
    c. vires in unum L — сосредоточить свои силы, но тж.
    c. vires L 8.) — помериться силами, завязать бой
    7) способствовать, быть полезным, содействовать (rei alicui или ad rem aliquam L etc.)
    8) ставить рядом, пододвигать, приближать, присоединять, соединять (castra castris Cs, C etc.; castra oppido bAl; castra cum hoste L)
    c. gradum (pedem) Pl, Lидти бок о бок (вместе)
    c. sermones cum aliquo C и inter sese Pl — беседовать с кем-л.
    conferre capita C — секретничать, перешёптываться
    c. sollicitudines inter se Cделиться друг с другом своими заботами (т. е. совместно обсуждать их)
    c. consilia и conferre — совещаться, переговариваться ( coram hoc conferemus C)
    signa C (arma L) cum aliquo или inter se L — вступить в бой, начать сражение
    c. signa in laevum cornu Lатаковать левый фланг
    c. pedem cum pede или c. gradum cum aliquo Lсражаться грудь с грудью (тж. pede collato pugnare L etc. и collato gradu certare T)
    c. manūs C, L etc. — схватиться, вступить в рукопашный бой
    c. lites H — тягаться, спорить
    9) приводить (exemplum Pl, Ter)
    10) сопоставлять, сравнивать ( aliquid cum re aliqua или rei alicui)
    c. utriusque vitam inter se Cсравнивать жизнь обоих
    11) нести, переносить, направлять, отправлять (omnia sua in oppidum Cs; ninil domum suam Nep)
    conferre se — отправляться, уходить, уезжать (ad aliquem Nep; ad Persianas aquas Ap)
    12) обратить (omnes suas curas in или ad aliquam rem C, L etc.)
    c. rem ad aliquem C etc. — поручить (предоставить) кому-л. что-л.
    curam restituendi Capitolii in aliquem c. T — возложить на кого-л. задачу восстановления Капитолия
    13) возвр.
    c. se — примкнуть ( ad amicitiam alicujus C)
    c. se ad alicujus clientelam C — стать в клиентские отношения к кому-л. (под чью-л. защиту)
    14) обращать, направлять ( iter aliquo C)
    c. orationem ad misericordiam C — построить речь так, чтобы она вызвала (в слушателях) сострадание
    c. suspicionem in aliquem C — заподозрить кого-л.
    c. beneficia in aliquem C — оказывать кому-л. благодеяния (услуги)
    15) употреблять (tempus, pecuniam in или ad aliquid C etc.)
    16) перелагать, взваливать, приписывать (omnia in aliquem, sua vitia in senectutem, crimen или culpam in aliquem C)
    17) отнести, приурочить ( aliquid in hune annum L); откладывать, отсрочить (iter in posterum diem, omnia in mensem Martium C)
    19) превращать (aliquem in saxum, corpus in volucrem O)

    Латинско-русский словарь > confero

  • 14 laus [1]

    1. laus, laudis, f., das Lob, die Anerkennung, Achtung, die der Verdienstvolle genießt, der Ruhm, die Verherrlichung (Ggstz. vituperatio, maledictum [üble Nachrede], reprehensio, crimen, culpa), Plur. laudes, Lob, Lobsprüche, Lobeserhebungen, Lobreden, Loblieder (Ggstz. vituperationes), I) eig. u. meton.: A) eig.: bellica laus, bellicae laudes, Cic.: blandae laudes magistri, Verg.: laus debita, Quint.: falsa, Cic.: imperatoria, Cic.: inanis et infructuosa, Tac. dial.: insignis, Quint.: insolita, Quint.: iucunda, Cic.: maior, Quint.: maxima, Cic.: laudes maximae, Cic.: laus modica, Quint.: nascens, Cic.: laus Pompeiana, Verherrlichung des Pompejus, Cic.: popularis, Quint.: praecipua, Nep.: pulcherrima, Quint.: laus solida, Val. Max.: laus summa, Quint.: laudes summae, Cic.: laus vera, Ter. u. Quint.: laudes funebres, Liv.: laudes meritae, Liv.: laudes verae, Cic. – abundans bellicis laudibus, Cic.: laudis avidus, Cic. u. Sall.: laudis cupidus, Cic.: lande dignus, Cic. u. Hor.: laudibus indignus, Hieron. – m. subj. Genet., laus doctorum, vulgi, Quint. – m. obj. Genet., laus Pompei, Quint.: iuris periti viri, militaris viri, Quint.: continentiae, Cic.: eloquentiae, Quint.: ingenii, Quint.: legum, Quint.: rei militaris, Nep.: virtutis, Quint.: liberatarum Thebarum, Nep.: patriae in libertatem vindicandae, Cic.: dicendi, Cic.: venandi et equitandi, Cic. – omnes tui ad laudem impetus, Cic. – te praepropera festinatio abducet a tantis laudibus, Cic.: cum et illi cives optimi sint et ego ab ista laude non absim, und auch mir dieser Ruhm nicht abgesprochen werden dürfte, Cic.: cum aliquantum ex provincia atque ex imperio laudis accesserit, Cic.: laudem patriae in libertatem vindicandae adamasse, Cic.: adhortari alqm ad certam laudem (Ggstz. a dimicatione deterrere), Cic.: adipisci laudem, Cic., in Sempronio (in der Sache des S.) maximam ab omnibus laudem, Cic.: afferre alci tantam laudem, Verg.: ceterorum laudibus obscuritatem afferre (v. jmds. Taten), Cic.: laude affici, Lob ernten, Cic.: affingere alci falsam laudem, Cic.: agere laudes, Naev. fr.: agere alci laudes gratesque, Plaut., laudes gratiasque, Liv. u. Eutr.: agnoscere Augusti laudes, darin des Au. Lob erkennen, Hor.: asciscendae laudis causā, Cic.: ascribere alqm socium alcis laudibus, Cic.: assequi (erreichen) alcis laudes (Ggstz. exsuperare), Liv.: tua laus pariter cum re publica cecĭdit (ist dahingesunken), Cic.: canere laudem victorum, Phaedr., laudes regum, Curt.: canere suas et imperatoris laudes (v. Soldaten beim Triumph), Liv.: canere ad tibiam clarorum virorum laudes, Cic., laudes heroum ac deorom ad citharam, Quint.: capere (ernten) ex hac una re maximam laudem, Cic. (u. so quantam et quam veram laudem capiet Parmeno! Ter.): loquendi laude carere, Cic.: lande suā non carere (v. einer Sache), Quint.: celebrare alcis laudes, Cic.: celebrare alqd laudibus, Lact., alqd super omnia laudibus, aliquid miris laudibus, Plin.: quantis laudibus suum erum collaudavit, Plaut.: colligere undique omnium laudem, Cic.: communicare bellicas laudes cum multis, vielen einen Anteil am Kriegsruhm zugestehen, Cic.: concedere alci summam dicendi laudem, Cic.: conferre laudem in medium, alle an dem eigenen Ruhm teilnehmen lassen (Ggstz. laudem ex communi ad se trahere), Liv.: consequi laudem, s. cōn-sequorno. II, 2, a, α (Bd. I. S. 1517): cumulare alqm omni laude, Cic., alqm certatim laude, Plin. ep., alqm apud alqm tantis laudibus, Plin. ep.: dare alqd alci laudi, Cic., non laudi, sed vitio, Cic. (u. so si Fabio laudi datum esset, quod [daß er] pingeret, Cic.): debere alci laudem illam, Cic.: deesse alcis laudibus, sich jmds. Belobung entziehen, Cic.: delectari hāc laude dicendi (v. den Athenern), Cic.: non de laude alcis delibare quicquam, Cic.: deterrere alqm a laude, von der Bahn des Ruhmes zurückschrecken, Plin. pan.: vera laus detrahitur (wird geschmälert) alci oratione alcis, Cic.: alci dicere laudes, jmdm. lobsingen, jmds. Lob anstimmen, Ov.: dicere (besingen) laudes alcis, Verg. (vgl. quid prius dicam solitis Parentis laudibus, Hor.): dicere laudes de Caesare, Gell.: ista omnia numquam in culpam, sed in laudem dicuntur, Gell.: o Cn. Pompei sic late longeque diffusa laus, ut etc., Cic.: dolere alienā laude, Cic.: eam laudem hic ducit maximam, das hält er für das gr. L., Ter.: tu nunc id tibi laudi ducis, quod tum fecisti inopiā? Ter.: laudi ducitur (es gereicht zum L.) adulescentulis quam plurimos habuisse amatores, Nep.: efferre alqm laudibus u. summis laudibus ad caelum, Cic.: ferre alqm laudibus in caelum, Nep.: ferre alqd laudibus u. maximis laudibus, Cic., alqm summis laudibus, Nep.: eripere huius generis laudem iam languenti Graeciae et transferre in hanc urbem, Cic.: brevitas laus est interdum in aliqua parte dicendi, Cic.: est ea laus eloquentiae certe maxima, Cic.: principibus placuisse viris non ultima (geringste) laus est, Hor.: quos (pueros) laus formandos est tibi magna datos, Ov.: at illa laus est, magno in genere et in divitiis liberos hominem educare, Plaut.: id facere laus est quod decet, non quod licet, Sen. poët.: laudis est purum tenuisse ferrum, Sen. poët.: apud Graecos in summa laude esse, in hohen Ehren stehen (v. Pers.), Nep.: magnis in laudibus totā fere fuit Graeciā victorem Olympiae citari, wurde es für eine hohe Ehre gehalten, Nep.: haec in Graecia magnae laudi erant, Nep.: ut sempiternae laudi tibi sit iste tribunatus, Cic.: ut coniunctionem amicitiamque nostram utrique: nostrûm laudi sperem fore, Cic.: cum populo Romano et in laude et in gratia esse, bei dem röm. V. Ruhm und Gunst erlangen, Cic.: excellere eodem in genere laudis, Cic., omni genere laudis, Cic.: excipere (ernten) laudem ex eo, quod (daß) etc., Cic.: laudes alcis od. alcis rei exsequi, sich über jmds. L. verbreiten, Liv. fr. u. Plin.: exsuperare alcis laudes (Ggstz. assequi), Liv.: bellicas laudes extenuare verbis easque detrahere ducibus, Cic.: extollere alqm in caelum suis laudibus, Cic.: laudi facere modum, seinem Ehrgeize ein Ziel setzen, Curt.: favere alcis laudi, alcis nascenti laudi, Cic.: faveo quoque laudibus istis, dein Lob ist mir selbst erfreulich, Ov.: ferre alqm laudibus in od. ad caelum, Cic. u. Liv.: ferre alqm od. alqd laudibus, Cic. u. Liv., alqm laudibus miris, Apul., alqm summis laudibus, Nep., alqm tantis laudibus, ut etc., Tac., alqd magnis laudibus, Plin.: ferri praecipuā laude (v. Pers.), Nep.: ferre carmine laudes Herculeas et facta, in Lobliedern die Taten des Herkules preisen, Verg.: florere laudibus, Cic. u. Lucr.: qua in familia laus aliqua forte floruerit, Cic.: brevitas in universa eloquentia laudem non habet, Cic.: quorum neuter summi oratoris habuit laudem, Cic.: Macrochir praecipuam habet laudem amplissimae pulcherrimaeque corporis formae, Nep.: quod omnes laudes habet, id est optimum, Cic.: laudem de me nullus adulter habet, kein Buhler hat noch Ruhm sich geholt an mir, Ov.: cotidianae assiduaeque laudes (Lobreden) ab alqo de nobis habentur, Cic.: alci laudes gratiasque habere maximas, Plaut.: eodem e fonte se hausturum intellegit laudes suas, e quo sit aspersus, Cic.: suo maledicto laudem alcis illustrare, Cic.: imminuere alcis laudem, Cic.: alci tantum impertire laudis, quantum forti viro et sapienti homini debetur, Cic.: implere populares meritis laudibus, unter den Landsleuten das verdiente Lob verbreiten, Liv.: incumbere toto pectore ad laudem, Cic.: invidere laudi alcis, Cic.: ipse meritus est, ut laudetur laudibus, Plaut.: laudemus igitur prius legem ipsam veris et propriis generis sui laudibus, Cic.: libare suo nomini ex aliorum laboribus laudem, Cornif. rhet.: minuere laudem alcis, Cic. u. Liv.: etiam in vulneris dolore cum laude mori, Cic.: obterere invidiā laudem virtutis, Nep.: obteritur laus imperatoria criminibus avaritiae, Cic.: obtrectare alcis laudibus, Liv.: maledicto (üble Nachrede) quidem idcirco nihil in hisce rebus loci est, quod omnia laus occupavit, Cic.: onerare alqm multis laudibus, Phaedr., alqm eximiis laudibus, Liv.: alqm laudibus haud immeritis, Cic.: ornare alqm non solum suis laudibus, sed etiam alienis, Cic.: ornare alqm veris laudibus, Cic.: ornare res alcis divinis laudibus, Cic.: sibi parĕre maximam laudem ex illa accusatione nobili et gloriosa, Cic.: alcis laus perfertur ad nos nec obscuro nec vario sermone, sed et clarissimā et unā omnium voce, Cic.: petere laudes fucosas, Porcius poët. bei Suet.: quae est ista laus, quae possit e macello peti, Cic.: neque ego hoc in tua laude pono, rechne ich dir als Lob an, Cic.: ipsum Latine loqui est illud quidem in magna laude ponendum, Cic.: praedicare alqd miris laudibus, Plin.: praeripere aliis eam laudem, Cic.: alci praeripere desponsam iam et destinatam laudem, Cic.: dicendi non ita multum laude processisse, Cic.: quaeritur in re domestica continentiae laus, in publica dignitatis, Cic.: referre (erneuern) veterem Valeriae gentis in liberanda patria laudem, Cic.: scribere laudem victori cuidam pyctae, ein Lobgedicht schreiben, Phaedr.: scribere de Alexandri laudibus, Gell.: servire in eo magis suae quam vestrae laudi existimationique, Cic.: alqm aliqua ex parte in societatem laudum suarum venire pati, teilnehmen lassen an usw., Cic.: suffragari alcis laudi et in senatu et ceteris rebus, Cic.: subvenire alcis laudi, Cic.: omnes suas laudes transfundere ad alqm (Ggstz. exhaurire aliquam partem ex alcis laudibus), Cic.: tribuere alci laudem suam, Cic., alci rei summam laudem, Cic.: laudem ex communi ad se trahere (Ggstz. laudem conferre in medium), Liv.: venari laudem modestiae in ea re, Cic.: viget apud eos venandi et equitandi laus, Cic.: laudem eorum iam prope senescentem ab oblivione hominum atque a silentio vindicare, Cic.: vivere in laude, fort u. fort nichts als Lob ernten, Cic.

    B) meton.: a) die löbliche Handlung od. Tat, das Verdienst, die ruhmvolle Wirksamkeit, laus Thesea, Ov.: hae tantae summis in rebus laudes. so r. W., Cic.: aberat tertia laus, Cic.: cuius laudis ut memoria maneret, Nep.: sunt hic etiam sua praemia laudi, Verg. – b) Plur. laudes = löbliche, rühmliche Eigenschaften, Vorzüge, conferre se alcis laudibus, Phaedr. 4, 24 (23), 4: quarum laudum gloriam adamaris, quibus artibus eae laudes comparantur, in iis esse laborandum, Cic. ep. 2, 4, 2: Ggstz., est enim (signum Corinthium) nudum nec aut vitia, si qua sunt, celat aut laudes parum ostentat, Plin. ep. 3, 6, 2: quorum operum et laudes et culpae (Mängel, Gebrechen) aeternae solent permanere, Vitr. 3, 1, 4.

    II) übtr., der Wert einer Sache, coccum in laude est, Plin.: Cois amphoris laus maxima, Plin.: Creticae cotes diu maximam laudem habuere, Plin. – / Genet. Plur. gew. laudum; doch auch laudium, wie Cic. Phil. 2, 28 cod. Vat. Sidon. carm. 23, 31. Itin. Alex. 53 (119).

    lateinisch-deutsches > laus [1]

  • 15 medius

    medius, a, um (altind. mádhya-h, griech. μέσσος, μέσος, gotisch midjis, ahd. mitti = nhd. mitten), I) der mittlere, mittelste, der in der Mitte befindliche, -gelegene, u. partitiv, mitten an, auf, in usw., in der Mitte von u. dgl. (Ggstz. summus u. infimus oder imus, od. primus u. extremus, postremus, od. oriens u. cadens u. dgl.), A) eig.: 1) v. Raume: a) im allg.: in triclinio medio... in summo... in imo, Sall. fr.: versus aeque prima et media et extrema pars extenditur, Cic. – unguis, Iuven.: digitus, Quint. (ders. bl. medius, Gromat. vet. 371, 26). – v. Pers., mediam locavit, gab ihr den mittleren Platz, Verg. – medius mundi od. terrae locus, Mittelpunkt, Cic. – mit Genet. partit., eligere locum earum regionum medium, Caes.: ut aliquem locum medium utriusque colloquio diceret, Caes. – v. Pers., medius omnium rex erat, Liv. – m. Abl. der Entfernung, Megara media Corintho Athenisque urbs, Vell.: si medius Polluce et Castore ponar, Ov. – m. inter u. Akk., media inter utraque (sc. Africam et Galliam), von Hispanien, Iustin.: (populus) Romanus medius inter Latium et Tuscos quasi in quodam bivio collocatus, Flor.: v. Pers., rapite sublimem foras; facite inter terram et caelum ut medius sit, Plaut. – u. dafür poet. mit dopp. Genet., medium caeli terraeque per aëra vecta est, Ov.: qui locus est iuguli medius summique lacerti, Ov. – m. ex u. Abl., v. Pers., ne medius ex tribus (auf dem Speisesofa) Iugurtha foret, Sall. – mit dem Nbbgr. des Trennenden, quā (wo) medius liquor secernit Europen ab Afro, Hor.

    b) partitiv = mitten, in der Mitte, α) übh.: telam medium accensum mittere, Liv. – per media hostium tela, mitten durch die G., Liv.: medios in hostes, mitten in usw., Sall.: arida loca medii itineris, in der Mitte des Wegs, Iustin. – in medio foro, mitten auf usw., Cic.: in medio colle, Caes. – medio oppido fluere, in der Mitte der Stadt (deshalb noch nicht gerade im Mittelpunkte), Liv.: ponere in media via, Phaedr.: via... medio est altissima caelo, Ov. – a medio spatio, Caes.: ex medio monte, Sall.: ex medio itinere, Caes. – übtr. auf die Pers. (s. die Auslgg. zu Verg. georg. 4, 436; Aen. 7, 169), considit scopulo medius, mitten auf dem Felsen, Verg.: in ferarum concilio medius sedebat, Ov. – medium alqm arripere, Ter., od. complecti, in der Mitte, um den Leib, Ter. u. Liv. (s. Fabri Liv. 23, 9, 9). – β) ex media alqa re, v. dem, was mitten aus etw. herausgenommen so recht eigentlich dazu gehört, alteri sunt e mediis Caesaris partibus, Cic.: hoc e medio est iure civili, Cic.; vgl. Fabri Sall. orat. Licin. 8. Beier Cic. de off. 1, 63.

    c) subst., medium, iī, n., die Mitte, aa) der mittlere-, innere Raum, der Mittelpunkt, utrique imperatores in medium exeunt (treten in die Mitte vor); extra turbam ordinum colloquuntur simul, Plaut.: in medio aedium od. bl. medio aedium, Liv.: medio Capitolini montis, Tac.: poet. mit dopp. Genet., nocte volat medio caeli terraeque, zwischen Himmel und Erde, Verg. – v. Mittelpunkte, medium ferire, Cic.: in medium caestus proicere, Verg.: in medium vergere, Cic.: id autem medium infimum in sphaera est, Cic.: vom Mitteltreffen, Zentrum des Heeres, in agmine in primis modo, modo in postremis, saepe in medio adesse, Sall.: auxilia regum pro cornibus, medio sextam legionem constituit, Tac. – Insbes.: α) als Punkt, wohin alle ihr Gepäck usw. werfen, in medium oder (selten) in medio conicere sarcinas, Liv. (s. Drak. Liv. 10, 36, 1); – od. um den sich alle scharen, alqm in medium accipere, in ihre Mitte nehmen (um ihn zu decken, zu schützen), Liv. (s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 46, 9); – od. auf den man feindlich von allen Seiten losgeht, utrimque hostem invehi nuntiatur. Diu in medio caesi milites, wurden die in die Mitte genommenen niedergehauen, Liv. – β) als Punkt, wo etwas als Kampfpreis so niedergelegt wird, daß jeder Preisbewerber es sehen und dazu gelangen kann, in medio palma est posita, jeder kann den Preis erringen, Ter. – ebenso als Gewinn für die Spielenden, in singulos talos singulos denarios in medium conferebat (setzte), quos tollebat universos, qui etc., Suet. – od. als Gemeingut, gemeinschaftliche Kasse usw., an dem alle teilhaben, das allen zu Gebote steht, zuteil werden kann, zugänglich ist, nach dem alle zulangen können, bona interfectorum in medium cedant, mögen Gemeingut werden, Tac.: in medium quaerere, zu gemeinschaftlichem Gebrauche, Verg.: discenda in medium dare, allgemein zugänglich machen, zum besten geben, Ov.: obscenas voluptates faciles, communes, in medio sitas dicunt, seien leicht erreichbar, jedermann zugänglich, könnten allen zuteil werden, Cic.: u. so laus in medio sita, Tac. dial.: velut in medio posita, als Gemeingut, wovon jeder nehmen könne, Curt.: u. so in medio posita, das allen zu Gebote Stehende, an der Hand Liegende, Hor.: u. ubi in medio praeda administrantibus esset, die nur zugreifen dürften, um die Beute an sich zu reißen, Liv. – u. so in medium afferre communes utilitates, Cic.: in m. conferre laudes, jeder für alle Ruhm erwerben (Ggstz. ex communi ad se trahere), Liv.: in medium referre ad vacuas aures, Ov.: in medium consulere, fürs Gemeinwohl, allgemeine Beste, Ter., Liv. u.a. (s. Ruhnken Ter. Andr. 3, 3, 16 u. die Auslgg. zu Liv. 24, 22, 15). – u. bei den Juristen als »Gesamtmasse« eines gemeinschaftlichen Vermögens, »Erbmasse« u. dgl., in medium conferre, ICt.: in medium venire, in die Masse fließen, ICt.: e medio deducere, ICt.: ex medio sumere, ferre, ICt. – γ) als Punkt, wo, umgeben vom Volke, vor Gericht die Parteien, Zeugen (zur Vernehmung) stehen, die Akten u. dgl. zur Einsicht vorliegen, mater virginis est in medio (ist da, frage sie), ipsa virgo, res ipsa; hic Geta praeterea, Ter.: veniant in m., mögen öffentlich (vor Gericht) auftreten, Cic.: tabulae sunt in medio, liegen (zu jedermanns Einsicht) vor, Cic.: removere e medio litteras, beiseite schaffen, Cic. – dah. v. strittigen Gegenständen, rem in medium vocare, vor ihr Gericht ziehen, Cic.: et regni crimen in medio (erit), wird vorliegen, Liv.: ego vero, si (regni crimen) in medio ponitur (in Frage gestellt wird, wem die Schuld beizulegen sei), non agnosco, Liv.: alqd in medio relinquere, unentschieden lassen, Cic.: ebenso (wie το μέσον θειναι) in medium relinquere, Claud. Quadrig. fr. u. Tac. – u. übtr. v. Auftreten der Parteien, prima veniat in medium Epicuri ratio, zuerst möge auftreten, Cic. – δ) als freier Raum, freie Straße, wo sich das Publikum einfindet, die Öffentlichkeit, ubi tabernis apertis omnia in medio vidit, alles (alle Waren) auf offener Straße ausgelegt sieht, Liv. – in medium procedere, öffentlich erscheinen, auftreten, Plaut.; übtr., loci in medium procedent, werden sich gleichs. deinem Blicke darbieten, Cic. – de medio recedere, aus dem Wege-, beiseite gehen, Raum geben, Cic. – aber e medio excedere, sich (aus der großen Welt) zurückziehen, Ter.: dass. secedere seque e medio amovere, Suet.: u. e medio discedere, sich verbergen, Suet.: emphat., e medio excedere od. abire, aus der Welt gehen, sterben, Ter.: u. alqm tollere de medio, aus dem Wege räumen, ermorden, Cic. – hoc deliberantium genus pellatur e medio, fort mit usw., Cic. – rem in medium proferre, etwas davon verlauten lassen, Cic. – in medium conferre, der Öffentlichkeit übergeben, Liv.: in medium vacuas referre ad aures, allgemein zum besten geben, Ov.: in medium dare, der Öffentlichkeit übergeben, verraten, Lucr.: aber omnia in medium dare discenda, alles zum Lernen darbieten, seinen Schülern zum besten geben, Ov.: dah. e medio = aus dem großen Publikum, ex medio res arcessit comoedia, Hor.: verba e medio, Ov.: vollst., verba e medio sumpta, Quint.: u. bl. e medio sumpta, Hor. u. Amm.: verba iacentia tollere e medio, Cic. – u. dah.: ε) in medio = sub divo, unter freiem Himmel, im Freien, Pallad. 1, 35, 12. – bb) der mittlere Teil, ovi medium, der Dotter, Apic. 9, 416.

    2) v. der Zeit: a) die mittlere, die dazwischenliegende = verflossene, α) übh.: ultimi temporis recordatione, proximi memoriā medium illud tristissimum tempus... ex animo excĭdere, Cic.: longa fuit medii mora temporis, der Zwischenzeit, Ov.: u. so oft m. tempus, Ov. u. Suet.: unum quasi comperendinatus medium diem fuisse, noch einen Tag Frist dazwischen hatte, Cic. – medio tempore, in der Zwischenzeit, mittlerweile, Suet. u. Iustin.: so medio temporis spatio, Suet.: mediis diebus, in den Zwischentagen, Liv.: mediis horis, Eutr. – poet. u. nachaug., medium esse = intercedere, dazwischensein, -fallen, -verfließen, mit folg. et, zB. mediumque fuit breve tempus, et orsa est Leucothoë, Ov.: exiguum temporis medium, et etc., Plin. ep.: una dies m. est, et etc., Ov.. una nox m. erat, et etc., Prop. – β) insbes. v. Alter, das mittlere, m. aetas (Ggstz. aetas primae iuventae u. senectus, od. puer u. iuvenis), Plaut., Cic., Colum. u. o.: constans aetas, quae media dicitur, Cic.: v. Lebl., Falernum (vinum) nec in novitate, nec in nimia vetustate corpori salubre est. Media eius aetas a quindecimo anno incipit, Plin. – übtr. auf die Pers. od. Sache, in den mittleren Jahren stehend, uxor, Plaut.: quemcumque vis occupa, adulescentem, senem, medium, Sen.: Aeglen maximam natu appellavit, mediam Euphrosynen, tertiam Thalian, Sen.: v. Lebl., vinum novum, vetus, medium (weder zu jung, noch zu alt), Varro fr.

    b) partitiv, mitten in usw., in der Mitte, Mitt-, α) übh. v. Tage, aestas erat mediusque dies, die Zeit um Mittag, Ov.: in medios dormire dies, mitten in den T. hinein, Hor.: de medio potare die, vom hellen Mittag an, Hor.: medio die (Ggstz. ortu obituque), Ov.: u. übtr., m. dies, Mittag = Süden, stabula ad medium conversa diem, Verg.: occidens Zephyros, Austros medius dies mittit, Apul.; vgl. media ab regione diei, Lucr. – v. der Nacht, mediā nocte, Suet.: ad mediam noctem, Suet. – v. den Jahreszeiten, medium erat tempus sementis, es war mitten in der Zeit der Aussaat, Flor.: extremā hieme... ineunte vere... mediā aestate, Cic.: aestu medio, aestibus mediis, frigoribus mediis, Verg. – übtr., v. der Pers., duorum fratrum aetatibus medius interiectus, dem Alter nach mitten zwischen den beiden Br. stehend, Cic.: in mediis (illis), mitten unter ihnen, Verg. – β) von dem, was mitten im Gange ist, mitten in od. auf usw., medium iam classe tenebat iter, war im vollen Laufe, Verg.: in honore deûm medio, Verg.: medio sermone, Verg.: in media pace, Sen. de ira 2, 2, 6; ep. 18, 6 u. 91, 5. Curt. 8, 10 (36), 17.

    c) subst., medium, iī, n., die Mitte, die mittlere Zeit, iam diei medium erat, Liv.: noctis erat medium, Ov.: per medium diei, Tac.: medio diei, Tac. (s. Heräus Tac. hist. 1, 62, 7): medio noctis, Iustin.: medio temporis, in der Zwischenzeit, mittlerweile (διὰ μέσον), Tac.: so auch in medium, mittlerweile, indessen, Apic. 3, 63. – nec longum in medio tempus, cum etc., kurze Zeit verstrich dazwischen, als usw., Verg. Aen. 9, 395 (vgl. oben no. 2, a, α mediumque fuit breve tempus, et etc.).

    B) bildl.: 1) zwischen zwei Extremen als drittes in der Mitte stehend, -schwebend, sich in der Mitte haltend, a) im allg.: cum inter pacem et bellum medium nihil intersit, Cic.: u. dafür poet m. dopp. Genet., si quid medium mortis fugaeque, Ov. – multitudo aut servit humiliter aut superbe dominatur; libertatem, quae media est, nec spernere modice nec habere sciunt, Liv. – v. der Rede, m. dicendi genus, Quint. u. (Ggstz. uber u. gracile) Gell.: tum graves sumus, tum subtiles, tum medium quiddam tenemus, Cic.: u. übtr., v. Redner, alii (oratores) graves, alii subtiles, alii eis interiecti et tamquam medii, Cic. – in der Philos., der mittlere, von dem, was weder lobens- noch tadelnswert ist, weder gut noch böse, m. officium, Cic. (s. bes. Cic. de off. 1, 16; de fin. 3, 58): alia interiecta et media u. media illa, Mitteldinge, Cic.: mediae artes, Quint.: subst., minora quaeque sunt ex mediis, Quint. b) den Ansichten u. dem Verhalten nach = zwischen zwei Ansichten oder Parteien die Mitte haltend, einen Mittelweg einschlagend, media consilii via, Liv.: ex quibus partim tecum sentiebant, partim medium quendam cursum tenebant, Cic.: mediis consiliis stare, Liv.: m. oratio, m. sententia, Liv.: medium quiddam tenere, einen Mittelweg einschlagen, Plin. ep. – mit inter u. Akk., quod medium inter aequum et utile erat, decreverunt, Liv. – subst., media sequi, einen Mittelweg einschlagen, Tac.: mediis copulare concordiam, durch vermittelnde Maßregeln, durch Entgegenkommen, Liv. – übtr. auf die Pers., medium se gerere, parteilos sich in der Mitte halten, Liv.: agebat medium (er schlug einen Mittelweg ein), plurima dissimulans, aliqua inhibens, Vell.: aliis notantibus praefectum, aliis praemia decernentibus, mediis... dicentibus, Liv. – oder = sich neutral verhaltend, unparteiisch, neutral, utra castra (sc. sequar)? Media tollit Antonius, Cic. – u. übtr. auf die Pers., pacem utrique parti, ut medios deceat amicos, optent, Liv.: tamquam medios, nec in alterius favorem inclinatos, miserat rex, Liv.: medios et neutrius partis, Suet.: de mediis et neutram partem sequentibus, Suet.: qui se medium esse vult, Cic.: medios esse iam non licebit, Cic.: Eumenes in eo bello medius erat animo, Vell.: Macedonico bello medium agere, neutral bleiben, Liv. epit. – u. mit dem Nbbgr. des Unentschiedenen, Unbestimmtenunbestimmt, unentschieden, zweideutig, responsum, zwischen Ja u. Nein in der Mitte schwebend, Liv.: vocabula, gleichsam mitteldeutig, zweideutig, Gell.: medius ambiguusque sermo, Plin. ep.: sed haec quoque media relinquamus, Vopisc.: subst., ad Varum media scriptitabat, Tac. – übtr. auf die Pers., se dubium mediumque partibus praestitit, Vell.: medii inter duos exspectavere fortunam, Flor.

    c) dem Grade od. Maße nach zwischen dem Hohen u. Niederen, Ausgezeichneten und ganz Schlechten in der Mitte stehend, gewöhnlich, ziemlich, mäßig, mittelmäßig, media bella, Liv.: ipsi me dium ingenium, magis extra vitium, quam cum virtutibus, Tac.: gratia non media, nicht gewöhnliche, ungemeine, Liv.: uxorum fides summa, libertorum media, servorum aliqua, filiorum nulla, Vell.: nihil medium, sed immensa omnia volvere animo, Liv.: pauca ille mediis sermonibus locutus, mit gewöhnlichen Worten, Ov. – übtr. auf die Pers., innocentiā eximius, sanctitate praecipuus, eloquentiā medius, Vell.: m. plebs, das gewöhnliche Volk, der gemeine Mann, Ov.: u. so m. vulgus, Ov.

    2) vermittelnd zwischen zwei Extremen stehend, a) nach beiden Seiten hinüberspielend, zu beidem geneigt, -befähigt, eine Mischung von beidem u. dgl., medium erat in Anco ingenium, et Numae et Romuli memor, Liv.: übtr. auf die Pers., multus in eo proelio Caesar fuit mediusque inter imperatorem et militem, Flor.: u. dafür poet. mit dopp. Genet., pacis eras mediusque belli, zu Frieden u. Krieg gleich befähigt, Hor.

    b) tätig als Mittler eingreifend, vermittelnd, hilfreich, der Vermittler, media quaedam manus, Quint.: medio Pompei capite, Flor. – v. der Pers., medium se offert, Verg.: mediis dis, Ov.: u. poet mit dopp. Genet., medius fratris sui maestaeque sororis, Ov. Vgl. übh. Drak. Sil. 16, 222. Juret. Symm. epist. 4, 51. Gronovii Obss. in Eccl. 13.

    3) störend zwischen eine Handlung tretend od. entzweiend zwischen zwei Personen tretend, ne medius occurrere possit, störend zur Unzeit erscheinen könne, Verg.: quos inter medius venit furor, Haß entzweite sie beide, Verg.

    II) (wie μέσος) übtr., weil die Mitte jeden Körper in zwei Hälften teilt = dimidius, halb, zur Hälfte (Ggstz. totus), mediā plus parte, Ov.: media Minerva, das Brustbild, die Büste der M., Iuven.: m. scrupulum croci, Pallad.: aurum coronarium Italicis totum, medium provincialibus reddidit, Capit.: quod (oculus) convexus mediusque quacumque cernatur, Plin.: Nepa (sidus) medius occĭdit (Ggstz. totus apparet), Colum. – subst., medium, iī, n., die Hälfte, in itineris medio, Eutr.: scillae medium conterunt cum aqua, Varro.: scrobem ad medium completo, Colum.

    lateinisch-deutsches > medius

  • 16 befleißen, befleißigen, sich

    befleißen, befleißigen, sich, einer Sache, studere alci rei. studiosum esse alcis rei. dedere se studio alcis rei (z. B. eloquentiae u. citharae). – operam dare od. navare alci rei. operam ponere, studium collocare in alqa re. operam conferre in alqd (Mühe, Fleiß auf etwas verwenden, bei etwas anwenden). – colere alqd (etw. hegen u. pflegen). – incumbere ad od. in alqd (sich mit Eifer auf etwas legen). – servire, inservire alci rei (einer Sache ergeben sein). – elaborare in alqa re (mit angestrengter Tätigkeitbetreiben, mit dem Nbbgr. des Strebens, etwas produzieren zu wollen). – sequi alqd (einer Sache nachgehen = nach ihr mit Eifer streben). – se applicare od. se conferre ad alqd od. ad studium alcis rei (seine geistige Tätigkeit auf etw. lenken, anfangen einer Sache sich zu befleißigen). – sich einer Sache nicht mehr b., omittere studium alcis rei (z. B. sapientiae): sich einer Sache mit ganzem, allem Eifer b., totum se conferre ad studium alcis rei; omni cogitatione et curā in alqd incumbere; omni studio eniti ad alqd (z. B. der Beredsamkeit, ad dicendum): sich einzig u. allein einer Sache b., in una re quasi tabernaculum vitae suae collocare: sich ganz der Erforschung einer Sache b., totum se in alqa re exquirenda collocare: von neuem sich der Wissenschaften b., referre se ad studia; intermissa studia revocare: der Wahrheit sich b., veritati studere; veritatis amantem od. diligentem esse.

    deutsch-lateinisches > befleißen, befleißigen, sich

  • 17 beschuldigen

    beschuldigen, accusare (jmd. bei einem dritten als dem Richter anklagen, um Gerechtigkeit zu erlangen). – incusare (jmd., dessen Betragen u. Benehmen Mißfallen u. Unwillen erregt hat, beschuldigend angehen, unmittelbar einer Schuld zeihen, indem man sich an ihn selbst wendet. mündlich od. schriftlich). – insimulare (jmd. einer Schuld verdächtigen, ihm den Verdacht einer Schuld aufbürden, dieser mag begründet sein oder nicht, lmd. bezichtigen). – arguere (unter Anführung von überführenden Belegen und Beweisen einer Sache zeihen). – culpam in alqm conferre. alci culpam attribuere (jmdm. oder einer Sache die Schuld beimessen). – crimen alci afferre od. inferre. in crimen vocare od. adducere. crimen in alqm conferre. crimine compellare (jmdm. eine Anschuldigung machen. gleichviel ob begründet od. nicht). – criminari (in böser Absicht, verleumderisch jmd. anschuldigen, anschwärzen). – fälschlich b., falso crimine od. falsis criminationibus insimulare; crimen od. aliquid criminis confingere alci od. in alqm (eine Beschuldigung andichten); einer Sache, falso conferre alqd in alqm.

    deutsch-lateinisches > beschuldigen

  • 18 handgemein werden

    handgemein werden, manum od. manus conserere. comminus pugnam conserere. comminus signa conferre. comminus pugnare (gladiis). comminus gladiis uti (alle diese = in der Nähe miteinander kämpfen mit dem Schwerte, nachdem vorher aus der Ferne der Kampf mit Wurfgeschossen begonnen hat). – inter se (collatis signis) concurrere. proelium committere (übh. aneinandergeraten, von zwei feindlichen Heeren). – mit jmd. h. werden, armis congredi cum alqo; manu confligere cum alqo; manum oder ferrum et manus conferre cum alqo; signa conferre cum alqo (alle z.B. cum hostibus). – man wird h. (es kommt zum Handgemenge), res venit ad manus; res ad pugnam atque ad manus vocatur; res ad ferrum et ad manus adducitur: selten wird man h., raro ad manus pervenitur.

    deutsch-lateinisches > handgemein werden

  • 19 culpa

    culpa, ae, f. [st2]1 [-] faute, culpabilité. [st2]2 [-] négligence, dommage causé par l'incurie. [st2]3 [-] faiblesse, écart de conduite. [st2]4 [-] défaut, imperfection, défectuosité (de qqch). [st2]5 [-] auteur du mal, coupable.    - culpā meā: par ma faute.    - culpam in aliquem conferre (transferre, derivare): rejeter la faute sur qqn.    - culpa est in aliquo: une faute est imputable à qqn.    - alicujus rei culpam in aliquem conjicere: rejeter la responsabilité d’une chose sur qqn.    - extra culpam esse: être innocent, n'être pas en faute.    - utrum ea vestra an nostra culpa est? = est-ce votre faute ou la nôtre?    - penes me culpa est: c'est ma faute.    - haec mea culpa est: c'est ma faute.    - esse in culpa: être en faute.    - operum culpae, Vitr. 3, 1, 4.: les défectuosités des travaux.    - ob culpam unius omnes plectere: punir tout le monde à cause de la faute d'un seul.
    * * *
    culpa, ae, f. [st2]1 [-] faute, culpabilité. [st2]2 [-] négligence, dommage causé par l'incurie. [st2]3 [-] faiblesse, écart de conduite. [st2]4 [-] défaut, imperfection, défectuosité (de qqch). [st2]5 [-] auteur du mal, coupable.    - culpā meā: par ma faute.    - culpam in aliquem conferre (transferre, derivare): rejeter la faute sur qqn.    - culpa est in aliquo: une faute est imputable à qqn.    - alicujus rei culpam in aliquem conjicere: rejeter la responsabilité d’une chose sur qqn.    - extra culpam esse: être innocent, n'être pas en faute.    - utrum ea vestra an nostra culpa est? = est-ce votre faute ou la nôtre?    - penes me culpa est: c'est ma faute.    - haec mea culpa est: c'est ma faute.    - esse in culpa: être en faute.    - operum culpae, Vitr. 3, 1, 4.: les défectuosités des travaux.    - ob culpam unius omnes plectere: punir tout le monde à cause de la faute d'un seul.
    * * *
        Culpa, culpae. Cic. Coulpe, Faulte, Offense qu'on fait par mesgarde.
    \
        Culpa mea, tua, eius, etc. Terent. Cic. C'est ma faulte, C'est ta faulte, C'est sa faulte.
    \
        A culpa facinus scitis abesse mea. Ouid. Vous scavez bien que je n'en suis point coulpable, Que ce n'est point ma faulte.
    \
        Amouere culpas. Horat. Chasser les vices.
    \
        Pectora culpa cessant. Sil. Ma conscience me juge que ce n'est point ma faulte.
    \
        Ferro culpam compescere. Virg. Tuer la brebis rongneuse, à fin qu'elle ne gaste le reste du troupeau, et que de ce le bergier ne soit blasmé et reprins.
    \
        Conferre in alterum. Terent. Rejecter la faulte sur autruy, Dire que c'est sa faulte.
    \
        In culpam conuertere fortunam. Cic. Donner blasme à aucun d'une chose advenue par fortune et cas d'adventure, Tourner un cas fortuit en blasme et offense.
    \
        Vitio et culpae dare. Cic. Blasmer ou reprendre, Encoulper.
    \
        Dare veniam culpae. Ouid. Pardonner la faulte.
    \
        Ex culpa eximere aliquem. Cic. L'absouldre, ou l'excuser de la faulte, et monstrer qu'il n'en peult mais.
    \
        Liberare culpa aliquem. Cic. L'absouldre d'avoir failli, et declarer que ce n'est point sa faulte, et qu'il n'en peult mais.
    \
        Luere culpam. Sil. Satisfaire pour la faulte commise.
    \
        Morte alicuius piare culpam. Virgil. Faire mourir aucun pour satisfaction d'une offense.
    \
        Hoc praetexit nomine culpam. Virgil. Elle couvre sa faulte et son peché du nom et tiltre de mariage.
    \
        Is in culpa sit qui faciat iniuriam. Cic. Soit blasmé.
    \
        Similique sunt in culpa, qui officia deserunt mollitia animi. Cic. Ils font pareille faulte.
    \
        Si maxime in culpa fuerit Apollonius. Cic. Si c'est la grande faulte d'Apollonius.
    \
        Culpa haec a me procul. est. Terent. Ceci n'est point venu par ma faulte.
    \
        Maxima autem culpa in eo est qui, etc. Cic. C'est la grande faulte de celuy qui, etc.
    \
        Ego culpam non in nauarchis, sed in te fuisse demonstro. Cic. Que ce a esté ta faulte.
    \
        Sustinere culpam alicuius rei. Cic. Estre blasmé de quelque chose.
    \
        Legis culpam sustinere. Cic. Estre blasmé d'avoir faict une loy.
    \
        Culpa teneri. Cic. Estre en faulte.
    \
        Vocari in culpam. Quintil. Estre blasmé et reprins, ou encoulpé.
    \
        Culpae liberatio. Cic. Absolution et declaration de n'avoir commis aucune faulte.
    \
        Difficilis via culpae. Ouid. Le moyen de commettre le cas est difficile, Il est mal aisé de parvenir à faire, etc.
    \
        Potare culpa magistra. Horat. Boire et yvrongner librement et sans crainte d'en estre reprins d'aucun.
    \
        Qua merui culpa fieri tibi vilis, Achille? Ouid. Qu'ay je fait, parquoy tu, etc.

    Dictionarium latinogallicum > culpa

  • 20 fides

    [st1]1 [-] fĭdēs, ĕi, f.:    - gén. fidēī avec ē long, Lucr. 5, 102 ; gén. et dat. arch. fidē Plaut., Ter.; Hor. O. 3, 7, 4; S. 1, 3, 95. ; gén. fidi CIL 2, 5042. a - foi, croyance, confiance.    - fidem magnam, parvam, majorem, maximam habere alicui ou alicui rei: avoir une grande, une petite, une plus grande, la plus grande confiance en qqn, en qqch.    - cf. Cic. Off. 2, 33; Fam. 5, 20, 2; Rep. 2, 18, etc.    - alicui summam omnium rerum fidem habere, Caes. BG. 1,19, 3: avoir en qqn la plus haute confiance pour toutes choses. --- cf. Cic. Verr. 2, 131.    - fidem adjungere, tribuere, Cic. Div. 2, 113; fidem adjungere, Sull. 10: ajouter foi.    - fidem facere [habere Cic. Fam. 6, 6, 7] Cic. Br. 142: inspirer confiance.    - fidei causā, Sall. J. 85, 29: pour inspirer confiance.    - (ei) aliquamdiu fides fieri non poterat, Caes. BC. 2, 31, 1: pendant un assez long temps il ne pouvait se décider à croire.    - res quae ad fidem faciendam valent, Cic. de Or. 2, 121: les ressorts qui servent à emporter l'adhésion (persuader).    - fidem facere alicujus rei: faire croire à qqch. --- Sen. Ir. 1, 20, 7.    - (alicui) fidem facere av. prop. inf.: faire croire (à qqn) que... --- Cic. Q. 2, 5, 3; Caes. BG. 6, 41, 2; Liv. 25, 8, 6.    - vix fides fit av. prop. inf. Liv. 30, 28, 5: on a peine à croire que.    - his miraculis fides, Liv. 26, 19, 8: la croyance à ces miracles.    - alicui abrogare fidem jurisjurandi, Cic. Com. 44: enlever la confiance dans le serment de qqn. --- cf. Cic. Ac. 2, 36.    - imminuere orationis fidem, Cic. de Or. 2, 156: affaiblir la (confiance dans un discours) force persuasive d'un discours. b - crédit.    - fides concidit, Cic. Pomp. 19; sublata est, Cic. Agr. 2, 8: le crédit est tombé, a disparu. --- cf. Cic. Cat. 2, 10; Caes. BC. 3, 1, 2.    - fidem revocare, Cic. Marc. 23: ramener le crédit.    - res fidesque, Sall. J. 73, 6: les biens et le crédit.    - sine re, sine fide: sans avoir, sans crédit.    - mercator sine fide: commerçant insolvable. c - au fig. confiance.    - segetis certa fides, Hor. O. 3, 16, 30: confiance assurée dans la récolte d'un champ. d - ce qui produit la confiance, bonne foi, loyauté, droiture, conscience.    - fides, id est dictorum conventorumque constantia et veritas, Cic. Off. 1, 23: la bonne foi, c.-à-d. la fidélité et la franchise dans les paroles et les conventions.    - hinc fides, illinc fraudatio, Cic. Cat. 2, 25: d'un côté la loyauté, de l'autre la fourberie.    - fides erga populum Romanum, Caes. BG. 5, 54, 4: fidélité envers le peuple romain.    - fidem praestare, Cic. Top. 42: observer la bonne foi.    - mea fides perspecta est, Cic. Verr. 5, 177: ma droiture s'est montrée pleinement.    - qqf fidem habere: avoir de la droiture. --- cf. Cic. Att. 4, 5, 1; Sen. Ep. 81, 12.    - ex bona fide, ex fide bona, Cic. Top. 66; Off. 3, 61; 3, 70, etc.: en toute bonne foi, consciencieusement.    - optima fide, Cic. Amer. 144: avec une parfaite bonne foi.    - fides mala, Cic. Nat. 3, 74: mauvaise foi.    - dans dialogue dic bona fide, Plaut. Aul. 772, dis-moi, en conscience, sincèrement. --- cf. Plaut. Capt. 890; Truc. 586. e - en parl. de choses vérité, authenticité, sincérité.    - tabularum fides, Cic. Arch. 9: authenticité, autorité des registres. --- cf. Cic. Flac. 21; Ac. 2, 58.    - fides reconciliatae gratiae, Cic. Mil. 21: sincérité d'une réconciliation.    - non speciem, sed fidem quaerit, Quint.: ce n'est pas l'éclat, mais la vraisemblance qu'il cherche (dans un récit).    - certa fides facti, Ov. F. 6: le fait est authentique.    - manifesta fides: preuve évidente.    - fides fit: [la conviction est faite que] = on est sûr que, on croit que.    - manifesta fides Volscos adjutos, Liv.: une preuve manifeste qu'on avait aidé les Volsques. g - poét. réalité, réalisation.    - vota fides sequitur, Ov. M. 8, 711: leurs voeux sont exaucés.    - cf. Ov. M. 3, 527; 7, 323. h - promesse, assurance, parole donnée.    - fidem hosti datam fallere, Cic. Off. 1, 39: trahir la parole donnée à l'ennemi.    - si fides Saturnino data est, eam C. Marius dedit idemque violavit, si in fide non stetit, Cic. R. perd. 28: si une assurance (sauvegarde) a été donnée à Saturninus, c'est Marius qui l'a donnée, et c'est lui aussi qui l'a violée, s'il n'a pas tenu parole.    - suam fidem in rem interponere, Caes. BG. 5, 36, 2: engager sa parole pour garantir une chose.    - fide indutiarum interposita, Liv. 42, 43, 4: sur la foi de l'armistice.    - de aliqua re fidem servare, Caes. BG. 6, 36, 1: tenir sa parole relativement à qqch.    - fidem publicam tueri, Liv. 29, 1, 17: observer les engagements de l'état, la parole de l'état.    - fide alicujus pecuniam sumere, Cic. Fl. 47: emprunter sur la parole (la caution) de qqn.    - libera fide, Liv. 30, 4, 10: la parole étant dégagée.    - fide data fore ut... Sall. J. 61, 5: engagement étant pris qu'il arriverait que...    - fidem suam liberare, Cic. Fl. 47; fidem exsolvere, Liv. 3, 19, 1; 22, 23, 8: remplir ses engagements.    - velim fidem meam liberes, Cic. Fam. 12, 7, 2: je voudrais que tu acquittes ma promesse.    - suam fidem alicui praestare, Cic. Att. 5, 21, 11: tenir parole à qqn. --- cf. Div. 2, 79. k - sauvegarde.    - fidem publicam alicui dare, Cic. Cat. 3, 8: donner à qqn une sauvegarde officielle [promesse d'impunité, de vie sauve].    - cf. Sall. C. 47, 1; 48, 4; J. 32, 1; 35, 7 m - en part. fidélité envers son général, respect du serment militaire.    - Caes. BC. 1, 84, 3; Liv. 30, 35, 7, etc. n - protection, patronage, assistance.    - in fide alicujus esse, Cic. Fam. 13, 65, 2: être sous la protection de qqn.    - in fidem et clientelam alicujus se conferre, Cic. Amer. 106: se placer sous la protection et le patronage de qqn.    - in fidem ac potestatem alicujus venire, Caes. BG. 2, 13, 2: se mettre sous la protection et le pouvoir de qqn.    - in fidem recipere, Caes. BG. 2, 15, 1: prendre sous sa protection.    - fidem alicujus sequi, Caes. BG. 4, 21, 8; 5, 20, 1: se mettre sous la protection de qqn. p - formules.    - fidem vestram obtestatur, judices, Cic. Mur. 86: il implore votre assistance, juges.    - deum atque hominum fidem implorabis, Cic. Verr. 1, 25: tu imploreras l'appui des dieux et des hommes, tu les prendras à témoin.    - di vostram fidem ! Plaut. Capt. 418: les dieux m'en soient témoins!    - pro deum (deorum) atque hominum fidem: j'en atteste les dieux et les hommes, au nom des dieux et des hommes. [st1]2 [-] Fĭdēs, ĕi, f.: la Bonne Foi (divinité).    - Cic. Off. 3, 104, etc. [st1]3 [-] fĭdēs (fĭdis), is (surtout au plur. fĭdēs, ium), f.: lyre, luth, instrument à cordes.    - fidibus canere, Cic. Tusc. 1, 4: jouer de la lyre.    - fidibus discere Cic. CM 26: apprendre à jouer de la lyre.    - fidibus docere, Cic. Fam. 9, 22, 3: enseigner à jouer de la lyre.    - fidibus scire, Ter. Eun. 133: savoir jouer de la lyre.    - sing. fides, is [poét]: Hor. O. 1, 17, 18 ; 1, 24, 14 ; Ov. H. 15, 23 --- Fides, Varr. R. 2, 5, 12; Fidis Col. 11, 2, 14, la Lyre, constellation.
    * * *
    [st1]1 [-] fĭdēs, ĕi, f.:    - gén. fidēī avec ē long, Lucr. 5, 102 ; gén. et dat. arch. fidē Plaut., Ter.; Hor. O. 3, 7, 4; S. 1, 3, 95. ; gén. fidi CIL 2, 5042. a - foi, croyance, confiance.    - fidem magnam, parvam, majorem, maximam habere alicui ou alicui rei: avoir une grande, une petite, une plus grande, la plus grande confiance en qqn, en qqch.    - cf. Cic. Off. 2, 33; Fam. 5, 20, 2; Rep. 2, 18, etc.    - alicui summam omnium rerum fidem habere, Caes. BG. 1,19, 3: avoir en qqn la plus haute confiance pour toutes choses. --- cf. Cic. Verr. 2, 131.    - fidem adjungere, tribuere, Cic. Div. 2, 113; fidem adjungere, Sull. 10: ajouter foi.    - fidem facere [habere Cic. Fam. 6, 6, 7] Cic. Br. 142: inspirer confiance.    - fidei causā, Sall. J. 85, 29: pour inspirer confiance.    - (ei) aliquamdiu fides fieri non poterat, Caes. BC. 2, 31, 1: pendant un assez long temps il ne pouvait se décider à croire.    - res quae ad fidem faciendam valent, Cic. de Or. 2, 121: les ressorts qui servent à emporter l'adhésion (persuader).    - fidem facere alicujus rei: faire croire à qqch. --- Sen. Ir. 1, 20, 7.    - (alicui) fidem facere av. prop. inf.: faire croire (à qqn) que... --- Cic. Q. 2, 5, 3; Caes. BG. 6, 41, 2; Liv. 25, 8, 6.    - vix fides fit av. prop. inf. Liv. 30, 28, 5: on a peine à croire que.    - his miraculis fides, Liv. 26, 19, 8: la croyance à ces miracles.    - alicui abrogare fidem jurisjurandi, Cic. Com. 44: enlever la confiance dans le serment de qqn. --- cf. Cic. Ac. 2, 36.    - imminuere orationis fidem, Cic. de Or. 2, 156: affaiblir la (confiance dans un discours) force persuasive d'un discours. b - crédit.    - fides concidit, Cic. Pomp. 19; sublata est, Cic. Agr. 2, 8: le crédit est tombé, a disparu. --- cf. Cic. Cat. 2, 10; Caes. BC. 3, 1, 2.    - fidem revocare, Cic. Marc. 23: ramener le crédit.    - res fidesque, Sall. J. 73, 6: les biens et le crédit.    - sine re, sine fide: sans avoir, sans crédit.    - mercator sine fide: commerçant insolvable. c - au fig. confiance.    - segetis certa fides, Hor. O. 3, 16, 30: confiance assurée dans la récolte d'un champ. d - ce qui produit la confiance, bonne foi, loyauté, droiture, conscience.    - fides, id est dictorum conventorumque constantia et veritas, Cic. Off. 1, 23: la bonne foi, c.-à-d. la fidélité et la franchise dans les paroles et les conventions.    - hinc fides, illinc fraudatio, Cic. Cat. 2, 25: d'un côté la loyauté, de l'autre la fourberie.    - fides erga populum Romanum, Caes. BG. 5, 54, 4: fidélité envers le peuple romain.    - fidem praestare, Cic. Top. 42: observer la bonne foi.    - mea fides perspecta est, Cic. Verr. 5, 177: ma droiture s'est montrée pleinement.    - qqf fidem habere: avoir de la droiture. --- cf. Cic. Att. 4, 5, 1; Sen. Ep. 81, 12.    - ex bona fide, ex fide bona, Cic. Top. 66; Off. 3, 61; 3, 70, etc.: en toute bonne foi, consciencieusement.    - optima fide, Cic. Amer. 144: avec une parfaite bonne foi.    - fides mala, Cic. Nat. 3, 74: mauvaise foi.    - dans dialogue dic bona fide, Plaut. Aul. 772, dis-moi, en conscience, sincèrement. --- cf. Plaut. Capt. 890; Truc. 586. e - en parl. de choses vérité, authenticité, sincérité.    - tabularum fides, Cic. Arch. 9: authenticité, autorité des registres. --- cf. Cic. Flac. 21; Ac. 2, 58.    - fides reconciliatae gratiae, Cic. Mil. 21: sincérité d'une réconciliation.    - non speciem, sed fidem quaerit, Quint.: ce n'est pas l'éclat, mais la vraisemblance qu'il cherche (dans un récit).    - certa fides facti, Ov. F. 6: le fait est authentique.    - manifesta fides: preuve évidente.    - fides fit: [la conviction est faite que] = on est sûr que, on croit que.    - manifesta fides Volscos adjutos, Liv.: une preuve manifeste qu'on avait aidé les Volsques. g - poét. réalité, réalisation.    - vota fides sequitur, Ov. M. 8, 711: leurs voeux sont exaucés.    - cf. Ov. M. 3, 527; 7, 323. h - promesse, assurance, parole donnée.    - fidem hosti datam fallere, Cic. Off. 1, 39: trahir la parole donnée à l'ennemi.    - si fides Saturnino data est, eam C. Marius dedit idemque violavit, si in fide non stetit, Cic. R. perd. 28: si une assurance (sauvegarde) a été donnée à Saturninus, c'est Marius qui l'a donnée, et c'est lui aussi qui l'a violée, s'il n'a pas tenu parole.    - suam fidem in rem interponere, Caes. BG. 5, 36, 2: engager sa parole pour garantir une chose.    - fide indutiarum interposita, Liv. 42, 43, 4: sur la foi de l'armistice.    - de aliqua re fidem servare, Caes. BG. 6, 36, 1: tenir sa parole relativement à qqch.    - fidem publicam tueri, Liv. 29, 1, 17: observer les engagements de l'état, la parole de l'état.    - fide alicujus pecuniam sumere, Cic. Fl. 47: emprunter sur la parole (la caution) de qqn.    - libera fide, Liv. 30, 4, 10: la parole étant dégagée.    - fide data fore ut... Sall. J. 61, 5: engagement étant pris qu'il arriverait que...    - fidem suam liberare, Cic. Fl. 47; fidem exsolvere, Liv. 3, 19, 1; 22, 23, 8: remplir ses engagements.    - velim fidem meam liberes, Cic. Fam. 12, 7, 2: je voudrais que tu acquittes ma promesse.    - suam fidem alicui praestare, Cic. Att. 5, 21, 11: tenir parole à qqn. --- cf. Div. 2, 79. k - sauvegarde.    - fidem publicam alicui dare, Cic. Cat. 3, 8: donner à qqn une sauvegarde officielle [promesse d'impunité, de vie sauve].    - cf. Sall. C. 47, 1; 48, 4; J. 32, 1; 35, 7 m - en part. fidélité envers son général, respect du serment militaire.    - Caes. BC. 1, 84, 3; Liv. 30, 35, 7, etc. n - protection, patronage, assistance.    - in fide alicujus esse, Cic. Fam. 13, 65, 2: être sous la protection de qqn.    - in fidem et clientelam alicujus se conferre, Cic. Amer. 106: se placer sous la protection et le patronage de qqn.    - in fidem ac potestatem alicujus venire, Caes. BG. 2, 13, 2: se mettre sous la protection et le pouvoir de qqn.    - in fidem recipere, Caes. BG. 2, 15, 1: prendre sous sa protection.    - fidem alicujus sequi, Caes. BG. 4, 21, 8; 5, 20, 1: se mettre sous la protection de qqn. p - formules.    - fidem vestram obtestatur, judices, Cic. Mur. 86: il implore votre assistance, juges.    - deum atque hominum fidem implorabis, Cic. Verr. 1, 25: tu imploreras l'appui des dieux et des hommes, tu les prendras à témoin.    - di vostram fidem ! Plaut. Capt. 418: les dieux m'en soient témoins!    - pro deum (deorum) atque hominum fidem: j'en atteste les dieux et les hommes, au nom des dieux et des hommes. [st1]2 [-] Fĭdēs, ĕi, f.: la Bonne Foi (divinité).    - Cic. Off. 3, 104, etc. [st1]3 [-] fĭdēs (fĭdis), is (surtout au plur. fĭdēs, ium), f.: lyre, luth, instrument à cordes.    - fidibus canere, Cic. Tusc. 1, 4: jouer de la lyre.    - fidibus discere Cic. CM 26: apprendre à jouer de la lyre.    - fidibus docere, Cic. Fam. 9, 22, 3: enseigner à jouer de la lyre.    - fidibus scire, Ter. Eun. 133: savoir jouer de la lyre.    - sing. fides, is [poét]: Hor. O. 1, 17, 18 ; 1, 24, 14 ; Ov. H. 15, 23 --- Fides, Varr. R. 2, 5, 12; Fidis Col. 11, 2, 14, la Lyre, constellation.
    * * *
    I.
        Fides, huius fidei, pen. corr. f. g. Cic. Foy, quand on fait ce qu'on dit, et qu'on tient sa promesse.
    \
        Constans fidei. Tacit. Ferme et constant en ses promesses.
    \
        Obstinatio fidei, in bonam partem, pro obfirmatione. Tacit. Fermeté et constance.
    \
        Fidei plenus. Cic. Haud magna cum re, sed fidei plenus. Il n'ha pas grans biens, mais il est loyal, Povre et loyal.
    \
        Sinister fidei. Silius. Desloyal, Qui ne tient ne foy ne promesse.
    \
        Quos non aequasset fides solutionis, hos benignitate remissionis aequari. Plin. iunior. Qui n'avoyent point payé au jour qu'ils avoyent promis.
    \
        Fides. Terent. Loyaulté, Quand on tient secret ce qu'on a ouy, Feaulté.
    \
        Fidei bonae possessor. Budaeus. Possesseur de bonne foy, Qui possede une chose de bonne foy, ou à tiltre de bonne foy, la pensant seure.
    \
        Fide bona dicere. Plaut. A la bonne foy, Sans mentir, A sa conscience, En bonne foy.
    \
        Fide bona emere. Plaut. Acheter sans fraude ne mal engin, Acheter une chose de bonne foy, pensant que celuy qui la vend, ha puissance de la vendre et aliener.
    \
        Bonae fidei se esse respondit. Sueton. Qu'il estoit homme de promesse, et tenant sa foy.
    \
        Propius fidem est. Liu. Il est plus vraysemblable.
    \
        Difficillima est grauissimi cuiusque sceleris fides. Quint. Tous cas griefs et enormes sont difficiles à croire.
    \
        Fluxa. Tacit. De petite duree.
    \
        - fac hoc quod te rogamus Mea fide, si isti formidas credere. Plaut. A mon adveu, A mon asseurance.
    \
        Mea quidem id promitto fide. Plaut. Par ma foy, Sur ma foy.
    \
        Nuda fides. Valer. Flac. Qui n'est point fardee en palliee.
    \
        Obstinata fides. Tacit. Ferme et constante.
    \
        Arcanique fides prodiga, perlucidior vitro. Horat. Qui ne scait taire un secret.
    \
        Fides publica. Sallust. Asseurance que le peuple ou celuy qui ha l'administration de la Republique donne à quelqu'un pour faire ou dire quelque chose, l'asseurant qu'il n'aura nul mal, Saufconduict.
    \
        Fide publica dicere iussus est. Sallust. On luy donna asseurance qu'il n'auroit nul mal, On luy commanda de dire soubs l'asseurance publique, On l'affia, etc.
    \
        Fide accepta a legatis, vim abfuturam, donec causam dixissent. Liu. Apres avoir eu asseurance qu'on ne leur feroit nul oultrage.
    \
        In fidem suam aliquem accipere. Cic. Recevoir aucun qui se vient rendre à nous, en nostre protection et sauvegarde.
    \
        Adhibenda fides somniantium visis non est. Cic. Il ne fault point adjouster de foy aux, etc.
    \
        Fidem afferre alicui rei. Plin. Faire foy de quelque chose, L'asseurer, Faire qu'on le croye.
    \
        Afflicta fides. Tacit. Credit cheut et ruiné, Quand quelqu'un a perdu son credit, Credit abbatu.
    \
        Alternant spesque timorque fidem. Ouid. Font varier, Font tantost croire, tantost descroire.
    \
        Fidem suam astringere. Terent. S'obliger sur sa foy, Promettre quelque chose sur l'asseurance de sa foy, Affier quelque chose.
    \
        Fidem auferre testi. Quintil. Le reprocher, et faire que aucune foy ne luy soit adjoustee.
    \
        Capere in fidem deuictas bello nationes. Cic. Prendre en sa sauvegarde.
    \
        Maiora monstra veris vix capiunt fidem. Senec. A grand peine sont ils creuz, ou les croit on.
    \
        Conferre se in fidem ac clientelam alicuius. Cic. Se donner à quelqu'un, Se mettre en sa sauvegarde et tutelle, ou protection.
    \
        Vbi plurium velut emeritis annorum stipendiis fides surculo constitit. Columel. S'il n'a failli ne menti, S'il s'est tousjours bien porté.
    \
        Cum fide. Columel. Fidelement, Loyaulment, Feablement.
    \
        Fidem debet tutor. Quintil. Il doibt loyaulté à son pupille.
    \
        Fides deficere eos nuper coepit. Cic. Ils ont perdu leur credit.
    \
        Fidem alicuius deferere. Cic. Se retirer de l'alliance faicte avec aucun, Luy faulser sa foy.
    \
        Detrahere fidem alicui. Quintil. Le mettre en mauvaise reputation, en sorte qu'on ne le vueille croire.
    \
        A veri dissidet illa fide. Ouid. Ce bruit est faulx.
    \
        Fidem dare. Terent. Promettre, Asseurer, Jurer, Affier.
    \
        Dare fidem publicam. Cic. Donner saufconduict et asseurance.
    \
        Ducere fidem ex aliquo. Lucret. Quand quelque chose nous attrait et induit à la croire par quelque raisons.
    \
        Eligere fidem alicuius. Callistratus. Choisir un homme qu'on repute feal et loyal, pour luy bailler quelque chose en garde.
    \
        Ex fide scribere. Plin. iunior. Fidelement et à la verité.
    \
        Excessitque fidem meritorum summa tuorum. Ouid. La grandeur des plaisirs que tu m'as faicts est incroyable, On ne scauroit croire combien de plaisirs tu m'as faict.
    \
        Fidem exoluere. Plin. iunior. S'acquicter de sa promesse.
    \
        Exuere fidem. Tacit. Faulser sa foy.
    \
        Facere fidem causis ex sua bonitate. Quintil. Faire qu'on croye.
    \
        Aspectus facit fidem iudicii sui. Cic. Fait foy.
    \
        Fallere fidem hosti datam. Cic. Faulser sa foy.
    \
        Firmare fidem. Tacit. Confermer.
    \
        Frangere. Cic. Rompre sa foy.
    \
        Si fidem habeat, se iri praepositum tibi apud me. Terent. S'il scavoit certainement que, etc.
    \
        Fidem habere alicui. Terent. Cic. Se fier à aucun, Le croire.
    \
        Qui ei fidem non habui argenti. Plaut. A qui je ne me suis point fié de cest argent.
    \
        Res habuit fidem. Ouid. Fut creue, On la creut.
    \
        Fidem non habere dicuntur res. Cic. Choses qu'on ne croit point.
    \
        Quia non est in negando habiturus fidem. Quint. On ne le croira pas.
    \
        Fidem impetrare. Plin. Estre creu.
    \
        Fidem peractae mortis implere. Plin. iunior. Quand quelqu'un navré contrefait si bien le mort, qu'on pense veritablement qu'il soit mort.
    \
        Fidem alicuius implorare. Terent. Luy demander aide et secours.
    \
        Tarda solet magnis rebus inesse fides. Ouid. On ne croit pas legierement choses grandes.
    \
        Contra fidem interpositam interfectus est. Cic. Contre la foy et asseurance qu'on luy avoit donnee.
    \
        Fide publica interposita. Sallust. Avec saufconduict et asseurance publique.
    \
        Fide sua esse iubere. Vlpia. Respondre de quelque argent, ou d'autre chose.
    \
        Quantam pecuniam Titio credidero, fide tua esse iubes? Paulus. De tout l'argent que je presteray à Titius, m'en veuls tu respondre? Prens tu sur ta foy que j'en seray bien payé? En respons tu?
    \
        Fidem labefactare. Suet. Perdre son credit.
    \
        Huius iam labefactata est fides. Sueton. Cestui a perdu son credit.
    \
        Multa fidem promissa leuant. Horat. A grans prometteurs on n'adjouste pas grande foy.
    \
        Fidem liberare. Cic. Tenir sa promesse, Satisfaire à sa promesse.
    \
        In fide populi Romani manere. Cic. En la protection et sauvegarde.
    \
        Fidem mereri. Quint. Meriter d'estre creu.
    \
        Acceptam parce mouere fidem. Ouid. Garde toy de vouloir esbranler et arracher, ou oster et abolir une chose qu'on croit de long temps, Une persuasion de tous receue long temps à.
    \
        Fidem mutare. Sallust. Estre variable et legier, Se desdire.
    \
        Fidem mutare cum altero. Terentius. Ne luy tenir point de promesse.
    \
        Fidem suam obstringere. Plin. Obliger sa foy.
    \
        Fidem perdere. Quint. Perdre son credit, Faire qu'on ne nous croye pas une autre fois.
    \
        Fidem praestare, Tenir sa promesse. Quintil. An tutor fidem praestare debeat tantum, non etiam consilium et euentum. A scavoir mon si le tuteur est quicte, pourveu qu'il ne face aucune fraude en l'administration de son mineur, encore qu'il y ait en luy de la negligence: ou s'il est tenu en cas de negligence, encore qu'il n'y ait point en luy de mauvaise foy.
    \
        In fidem suam aliquem recipere, et commendatum habere. Cic. Le recevoir en sa sauvegarde et protection.
    \
        Redde nunc pactam fidem. Senec. Tien ta promesse.
    \
        Verba fides sequitur. Ouid. Il fut faict comme il fut dict.
    \
        Fidem alicuius sequi. Vlpia. Croire à sa parolle.
    \
        Fidem seruare. Plaut. Tenir sa promesse.
    \
        Pudicam fidem solicitare donis. Ouid. Soliciter par presens une femme de rompre la loyaulté de son mariage.
    \
        Curaui vnum hoc quidem, vt mihi esset fides. Terent. D'estre homme de promesse, et faire ce que j'auroye promis.
    \
        Fidei censebam maximam multo fidem esse. Plaut. J'estimoye la foy estre beaucoup plus loyale, et plus de tenue.
    \
        Mirum quantum illi viro nuntianti haec, fides fuerit. Liu. Combien on le creut.
    \
        Fide nulla es. Plaut. Tu n'as nulle foy, Tu ne tiens rien de ce que tu promets.
    \
        In fide et clientela alicuius esse. Cic. Estre en sa protection et sauvegarde.
    \
        In nullius fide esse. Cic. N'estre soubs l'obeissance et protection de personne.
    \
        Dyrrachium quod erat in fide mea. Cicero. Qui estoit en ma protection.
    \
        At mihi fides apud hunc est, nihil me istius facturum pater. Terent. Il tient tant de moy, Il se fie bien en moy, que je ne vouldroye faire telle chose.
    \
        Itane paruam mihi fidem esse apud te? Terent. Ay je si peu de credit envers toy? Te fie tu si peu en moy?
    \
        Fide alicuius sumere: Sub. Argentum. Cic. Emprunter argent par le moyen d'aucun qui en respond.
    \
        Superesse fide. Tacit. Surmonter en fidelité.
    \
        Sustentare fide amicos. Cic. Par pleigemens, en respondant pour eulx.
    \
        Tribuere fidem testimonio alicuius. Cic. Adjouster foy, Croire son tesmoignage.
    \
        Tribuere fidem rebus. Cic. Donner authorité.
    \
        Fidem suam tueri. Cic. Entretenir son credit.
    \
        Prona venit cupidis in sua vota fides. Ouid. On croit facilement ce qu'on vouldroit qu'il adveint.
    \
        In fidem alicuius venire. Liu. Se rendre à la merci d'aucun, soubs l'asseurance par luy promise, Se soubmettre à son obeissance.
    II.
        Fides, fidis, foe. gen. Cic. Une sorte d'instrument de musique ayant chordes, ou Les chordes de l'instrument.
    \
        Conspicuus fide. Ouid. Qui est congneu de touts et fort renommé, à cause qu'il est bon joueur de tels instruments.
    \
        Adhibere fides epulis. Quintil. Jouer de tels instruments à un banquet.
    \
        Discebant fidibus antiqui. Cic. Apprenoyent à jouer du luc, ou de la harpe, ou de semblables instruments.
    \
        Docere aliquem fidibus. Cic. Luy apprendre et monstrer à jouer, etc.
    \
        Iungere vocem fidibus. Quintil. Chanter une partie et jouer les autres sur l'espinette ou manicordion, ou autre instrument de musique, ayant chordes.
    \
        Mouere fides. Ouid. Remuer, Jouer.

    Dictionarium latinogallicum > fides

См. также в других словарях:

  • conferre — index bestow, collect (gather), compare, confer (give), contribution (donation), converse …   Law dictionary

  • conferre — confer …   Dictionary of ichthyology

  • se conferre — index recourse Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Culicem elephanti conferre. — См. Из мухи слона делать, из блохи верблюда …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • conférer — [ kɔ̃fere ] v. <conjug. : 6> • 1370; lat. conferre « porter (ferre) avec, rassembler » I ♦ V. tr. 1 ♦ Accorder en vertu d une autorité. ⇒ administrer, attribuer, déférer, donner. Conférer une charge; des honneurs, un grade, un titre, une… …   Encyclopédie Universelle

  • conférence — [ kɔ̃ferɑ̃s ] n. f. • 1346 « discussion »; lat. conferentia, de conferre → conférer 1 ♦ Conversation à caractère officiel ou solennel. ⇒ entretien. Avoir une conférence avec qqn. Tenir conférence (⇒ conférer) . 2 ♦ Assemblée de hautes… …   Encyclopédie Universelle

  • employer — et despendre à quelque chose, Sumere, Insumere in re aliqua. Employer son argent, Le faire profiter, Pecuniam occupare, B. Employer une chose entant qu elle fait pour nous, et non autrement, Agnoscere aliquid quatenus cum causa nostra facit,… …   Thresor de la langue françoyse

  • collation — [ kɔlasjɔ̃ ] n. f. • 1276; lat. médiév. collatio, de collatus, p. p. de conferre → conférer 1 ♦ Relig. Action, droit de conférer à qqn un titre, un bénéfice ecclésiastique, un grade universitaire. 2 ♦ (1361) Vieilli Action de comparer entre eux… …   Encyclopédie Universelle

  • addonner — Addonner, S addonner à faire quelque chose, Conferre animum ad aliquid faciendum, Dare se, Applicare se, Conferre se, Dedere se, etc. Le lieu s addonne ainsi, Sic loci natura se commodat. S addonner à quelqu un, Conuertere se in aliquem. S… …   Thresor de la langue françoyse

  • Konferenz — Meeting; Tagung; Kongress; Sitzung; Besprechung * * * Kon|fe|renz [kɔnfe rɛnts̮], die; , en: Zusammenkunft mehrerer Personen, eines Kreises von Experten und Expertinnen zur Beratung fachlicher, organisatorischer, politischer, wirtschaftlicher o.… …   Universal-Lexikon

  • Friedrich Gottlieb Zoller — (* 3. Dezember 1717 in Leipzig; † 22. Mai 1782 ebenda) war ein deutscher Rechtswissenschaftler. Leben Sein Vater war der königlich polnische und kurfürstlich sächsische Hofrat sowie Leipziger Ratsherr Johann Friedrich Zoller. Seine Mutter war… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»